Omeka S

Το Omeka S είναι ένα σύστημα διαχείρισης ψηφιακών βιβλιοθηκών ανοιχτού κώδικα, το οποίο αποτελεί μετεξέλιξη της web-publishing πλατφόρμας Omeka Classic. Άρχισε να αναπτύσσεται το 2012 και πρώτη έκδοση ολοκληρώθηκε αρχές του 2018. Βασικός στόχος της δημιουργίας του, υπήρξε η πρόθεση  κάλυψης των αναγκών σε επίπεδο ελεύθερου λογισμικού, των φορέων διαχείρισης πολιτισμικής κληρονομιάς (μουσεία, βιβλιοθήκες, αρχεία) και γενικά φορέων που διαθέτουν μεγάλες ή μεσαίες σε έκταση και σε ποικιλομορφία συλλογές. Φορείς με πρόθεση τη "σημασιολογική" περιγραφή των συλλογών και των τεκμηρίων τους, αλλά και τη διασύνδεση και την ανταλλαγή των μεταδεδομένων τους. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι το Omeka S Αποτελεί μια πολύ πρόσφατη και προσανατολισμένη προς τις σημασιολογικές τεχνολογίες, προσπάθεια δημιουργίας ενός συστήματος διαχείρισης ψηφιακού περιεχομένου.

 Η εγκατάσταση του Omeka S προϋποθέτει την ύπαρξη Linux, Apache, MySql 5.5.3+ και PHP 5.6+. 

Η διαχείριση του περιεχομένου στο Omeka S βασίζεται κυρίως, στις ενότητες «resources», «modules» και «sites». Η ενότητα «resources» περιλαμβάνει τις υποενότητες «items», «item sets», «media» «vocabularies» και «resource templates». Στην υποενότητα «items» δημιουργούνται τα δομικά στοιχεία της βιβλιοθήκης. Item μπορεί να είναι ένα πρόσωπο, ένα γεγονός, ένα αντικείμενο, ένα γεωγραφικό μέρος κ.ά. Με κάθε item μπορεί να συνδέεται και ένα αρχείο πολυμέσων από την υποενότητα «media». Ένα αρχείο του «media» πρέπει πάντα να συνδέεται με ένα item. Η υποενότητα «item sets» παρέχει στους διαχειριστές και στους χρήστες της ψηφιακής βιβλιοθήκης, τη δυνατότητα να ομαδοποιήσουν τα items που τους ενδιαφέρουν, σύμφωνα με τις επιθυμίες και τους στόχους τους. Έχει ενδιαφέρον, ότι για κάθε ομάδα που δημιουργείται, δημιουργούνται αυτόματα και τα μεταδεδομένα της, ενώ παρέχονται επιλογές καθορισμού των δικαιωμάτων πρόσβασης σε αυτές. 

Στο «vocabularies» υπάρχουν ενσωματωμένα σημασιολογικά λεξιλόγια μεταδεδομένων, όπως θα δούμε πιο κάτω, για την περιγραφή του περιεχομένου των υποενοτήτων που προαναφέραμε. Η υποενότητα «resource templates» αποτελεί ένα σύνολο προκαθορισμένων ιδιοτήτων, που λειτουργούν ως οδηγοί στη δημιουργία των items και στον καθορισμό των ιδιοτήτων τους.

Η ενότητα sites αφορά τη δημόσια παρουσίαση προς το κοινό και τους χρήστες, του υλικού της συλλογής που έχει καταχωρηθεί στην πλατφόρμα του Omeka S. Διαδικασία που γίνεται με αναλυτικό και λεπτομερή τρόπο μέσω μιας σειράς υποενοτήτων. 

Επίσης, το Omeka S προσφέρει τη δυνατότητα απλής και σύνθετης αναζήτησης τόσο στα sites όσο και σε επίπεδο διαχείρισης (administrative) της πλατφόρμας. Η αναζήτηση μπορεί να αφορά όρους- τιμές, κλάσεις, ιδιότητες, ομάδες sites κ.ά., αλλά και τα μεταδεδομένα. Από κει και πέρα, αξίζει να γίνει αναφορά στην ενότητα «modules». Στην ενότητα αυτή υπάρχουν εργαλεία που επιτρέπουν την εισαγωγή και εξαγωγή δεδομένων σε διάφορες μορφές και τύπους αρχείων (csv, spreadsheet), αλλά και τη σύνδεση με άλλες πλατφόρμες όπως το Fedora, το DSpace, το Omeka Classic. Επιπλέον παρεχόμενες υπηρεσίες είναι η δημιουργία ελεγχόμενων λεξιλογίων, το mapping των δεδομένων κ.ά. 

Το OmekaS κάνει χρήση του JavaScript Open Notation-Linked Data (JSON-LD), στοιχείο που επιτρέπει την αυτόματη δημιουργία Linked Open Data (LOD). Για να είναι εφικτή η παραγωγή LOD, κάθε πόρος που εισάγεται στο Omeka S παίρνει ένα URI, ενώ το λογισμικό έχει ενσωματωμένα τα λεξιλόγια – οντολογίες μεταδεδομένων: RDF, DCMI, FOAF, Bibo και το Geo. Παράλληλα, παρέχεται η δυνατότητα να προστεθούν και οποιαδήποτε άλλα λεξιλόγια ή οντολογίες, ανάλογα με τις επιδιώξεις και τις ανάγκες των χρηστών. 

Επιπλέον, τα URIs από τους πόρους του Omeka S μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως περιγραφικές τιμές στα μεταδεδομένα, επιτρέποντας έτσι τη διασύνδεση των πόρων του προγράμματος. Τέλος, η επισύναψη αρχείων πολυμέσων ως πόρων, πέρα από την απλή μεταφόρτωση τους ή την ενσωμάτωση κώδικα από εξωτερικές πηγές, είναι εφικτή και μέσω της χρήσης του URI ενός εξωτερικού πόρου. Παρατηρούμε λοιπόν, ότι μέσω του Omeka S μπορούν να δημιουργηθούν σχέσεις ανάμεσα στους πόρους, στα αντικείμενα και στα αρχεία πολυμέσων μιας συλλογής αλλά και να διαμοιραστούν πόροι και μεταδεδομένα μεταξύ sites και χρηστών.