Στο ψηφιακό αποθετήριο Ήλιος διατίθεται σε πλήρες κείμενο το ανάτυπο "Βιβλιογραφία" του κ. Σκλαβενίτη Τρ. Άρθρο που δημοσιεύτηκε το 1998, στο περιοδικό Ερανιστής. Πρόκειται για εισήγηση στη διημερίδα "Μικροιστορία-Ιστορία: Συμπληρωματικό ή αντιθετικό ζεύγμα", που πραγματοποιήθηκε στις 12-15 Φεβρουαρίου 1998, από την Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας και τη Σχολή Μωραΐτη.
Ενδεικτικά:
Η τιμητική πρόσκληση των οργανωτών του Διημέρου μας ήταν μια πρόκληση να ξανασκεφθώ και να απαντήσω στο ερώτημα, που διατυπώνεται από αυτούς που με παρακολουθούν να ερευνώ τις μικρές μαρτυρίες, κάποτε τα ασήμαντα ίχνη των ανθρωπίνων βουλήσεων και ενεργειών, ενώ δηλώνω ότι με ενδιαφέρουν μείζονα ζητήματα στο πλαίσιο της πολιτισμικής ιστορίας: ιστορία των ιδεών, ιστορία των νοοτροπιών και ενδιάμεσα, ιστορία του βιβλίου. Ας μη θεωρηθούν όσα θα πω εξαρχής απολογητικά, αφού ιχνηλατούν, νομίζω, την προσπάθεια να κατανοηθούν οι μεθοδολογικοί βηματισμοί της δουλειάς μας, με το ερώτημα - ζεύγμα που βάζει ο τίτλος του Διημέρου μας.
Λέγοντας ιστορία του βιβλίου ας σκεφτόμαστε ότι αντικείμενο της μπορούν να είναι όλες οι διαδικασίες από τη συγγραφή ως την εκτύπωση, την αναπαραγωγή σε περισσότερα αντίτυπα του κειμένου με κάποιο μέσο, τη διακίνηση και τη διάδοση του βιβλίου και τέλος τη χρήση του από το αναγνωστικό κοινό, που προσδιορίζει την τύχη του κάθε βιβλίου, όχι μόνο την ώρα της κυκλοφορίας του αλλά ως τη στιγμή που μιλάμε, ανιχνεύοντας τεκμήρια για τη δεξίωση του. Αυτά τα κοινότυπα νομίζω ότι μας έφεραν στο νου πολλές από τις παραμέτρους, που εξετάζει ο ιστορικός του βιβλίου, που φυσικά έχει ανάγκη και τα κατακτημένα άλλων κλάδων της πολιτισμικής ιστορίας σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Και ακόμη έχει ανάγκη τις αυστηρές μεθόδους αυτών των κλάδων, ιδιαίτερα όταν επεξεργάζεται ποιοτικά στοιχεία, για να μη μένει στις συνηθισμένες επιφανειακές προσεγγίσεις.
Θα μείνω απόψε σε δύο από τα βασικά εργαλεία της βιβλιολογίας: πρώτο, την περιγραφή μιας έκδοσης ως μονάδας της γενικής-εθνικής βιβλιογραφίας και δεύτερο, την περιγραφή του συγκεκριμένου χρησιμοποιημένου αντιτύπου βιβλίου. Η περιγραφή της έκδοσης δίνει τα ακριβή τυπικά στοιχεία του τίτλου και του συγγραφέα, του κολοφώνα, του σχήματος, του αριθμού των φύλλων ή των σελίδων, του χαρακτήρα των τυπογραφικών στοιχείων, της ποιότητας και προέλευσης του χαρτιού, των στοιχείων για τη στάχωση, τη σειρά των τυπογραφικών φύλλων, το τράβηγμα και την τιμή. Δίνει στοιχεία και για τα περιεχόμενα του βιβλίου και την ιστορία του που συνοδεύεται από βιβλιογραφικές ενδείξεις. Η ανάγκη να σημειωθούν και οι βιβλιοθήκες, όπου αντίτυπα τους φυλάσσονται, απαντιέται με τη σημείωση των βιβλιοθηκών, συνήθως χωρίς αυτοψία των εντύπων. Όταν οι αυτοψίες πραγματοποιούνται και είναι ενόψει των περιγραφών και όπου χρειάζεται με σύγκριση αντιτύπων, αναδεικνύονται διαφορές που συνδέονται κυρίως με τις διαδικασίες της εκδοτικής παραγωγής οι οποίες χαρακτήρισαν την προβιομηχανική τυπογραφία, χωρίς να εκλείψουν στη βιομηχανική, ενώ στην ηλεκτρονική οι αποκλίσεις εγγίζουν τα όρια του κανόνα και δεν ξέρω αν μπορεί και αν πρέπει να αναζητηθούν μηχανισμοί για την ανίχνευση και καταγραφή τους. Όλη αυτή η περιγραφή φθάνει συχνά τα όρια της συνολικής ιστορίας μιας έκδοσης και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ανορθόδοξη βιβλιογραφία. Σκοπεύει να δώσει τον ιδεατό τύπο της έκδοσης.
Αν μια έκδοση παρουσιάζει μορφικές παραλλαγές, στο ίδιο τράβηγμα εννοείται, και ο βιβλιογράφος δεν τις επισημάνει στην περιγραφή, χάνονται στοιχεία για την έκδοση, τα οποία μπορεί να μη μαρτυρούνται από καμία άλλη πηγή. Στοιχεία σημαντικά καθεαυτά πολλές φορές, αλλά και μάρτυρες πρακτικών που ακολουθήθηκαν και επομένως έχουν ευρύτερη σημασία. Όλα αυτά προϋποθέτουν τη σοφία, του βιβλιογράφου και δεν είναι συχνά αρκετές οι βοηθητικές γνώσεις από την ιστορία του βιβλίου, της βιβλιοδεσίας ή του χαρτιού. Ίσως για τον βιβλιογράφο αποδεικνύονται πολυτιμότερες οι σχολαστικές και αυστηρές μέθοδοι της κωδικολογίας και της παλαιογραφίας καθώς και η σύνολη εμπειρία της καταλογογράφησης των χειρογράφων κωδίκων. το πλήρες κείμενο εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου