Το μηνολόγιο ενός βιβλιοθηκονόμου

16-03-1888 

Ξεκινάει η κατασκευή του Βαλλιάνειου κτηρίου (Πανεπιστημίου 32) για την στέγαση της Εθνικής Βιβλιοθήκης

14-03-1837 

Γεννιέται ο Charles Ammi Cutter

20-03-1984 

Δημοσιεύεται το ΦΕΚ (31Α) με το οποίο ιδρύεται το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και κατ επέκταση το Τμήμα Αρχειονομίας και Βιβλιοθηκονομίας, το οποίο τελικά λειτούργησε το 1993.

03-2004 

Ολοκληρώνεται η τελική έκδοση (1.3) του έργου "Οδηγός καλών πρακτικών" από τη Minerva

This Book is Overdue

Το βίβλίο "This book is overdue: How librarians and Cybrarians Can Save Us All" της Marilyn Johnson αποτελεί μια ενδιαφέρουσα και παιχνιδιάρικη προσπάθεια απεικόνισης το ρόλου του βιβλιοθηκονόμου μέσα στους κόλπους των σύγχρονων βιβλιοθηκών. Η μετάβαση από τον παραδοσιακό βιβλιοθηκονόμο με τις καρτελίτσες του και τα σοοοουυυυςςςςςςς του στον επιστήμονα της πληροφορίας με τις βάσεις δεδομένων του , με τις ψηφιοποιήσεις του και όλα τα υπόλοιπα κομμάτια που συμπληρώνουν το παζλ των σύγχρονων βιβλιοθηκών.
Εδώ μπορείτε να ξεφυλλίσετε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου.  

Παραθέτουμε την κριτική της κυρίας Ch. Rosen στο Wall Street Journal  

There are many unsung heroes of ordinary life—nurses, trash collectors, accountants—whose job it is to take care of things that the rest of us take for granted. So too the librarian, that iconic figure who long presided over a sanctuary of books and guided readers, young and old, to the treasures of a vast print culture. But the profession has undergone a dramatic transformation of late because libraries themselves are not what they used to be. Today they have less to do with books per se than with computers, films, community events and children's activities. They are, above all, public portals to the world of "information," especially the online version. In "This Book Is Overdue!," Marilyn Johnson, a former staff writer for Life magazine, takes us on a tour of the modern library and introduces us to the men and women who call it their professional home.

Ms. Johnson's enthusiasm for libraries and the people who work in them is refreshingly evident throughout the book. In a charming if meandering style, she samples from her conversations with traditional librarians and with "cybrarians," a catch-all term for a generation of librarians intent on finding ways to integrate the old mission of the library with the new possibilities of technology.

A good observer with a keen eye for detail, Ms. Johnson attends conferences where librarians cast off their staid image to perform cheeky dance numbers with rolling book carts; she unearths the 'zines of tattooed librarians, who write about vegan wedding cakes and political activism; she visits librarians from St. John's University who are teaching computer skills to people in developing countries; and she interviews the founders of Radical Reference, a group that grew out of the protest of the Republican convention in New York in 2004, when the group's members provided roving reference services to demonstrators and journalists. An early version of its Web site carried the banner: "Answers for Those Who Question Authority."

Ms. Johnson rather likes the idea of Radical Reference, and she is noticeably sympathetic toward the Connecticut librarians who spearheaded a legal challenge to Section 215 of the Patriot Act—which authorized the government, in the interests of national security, to gather information about the books that an individual has checked out of his local library or the Web sites he has examined on a public computer. There seems to be a certain continuity to librarians' political views. The American Library Association routinely casts itself as a scourge of "censorship" and a defender of civil liberties.

Ms. Johnson succeeds in making us like librarians, but she avoids digging too deeply into the controversies roiling around the future of books and their keepers. Something seismic is happening when a culture casts off old words ("librarian") for new ones ("information scientist") and conventional ways of pursuing knowledge (reading on paper) for novel ones (reading on a screen). One of the more disturbing stories in "This Book Is Overdue!" is Ms. Johnson's description of the New York Public Library's decision to upgrade its image from that of a stuffy research library, replete with reference librarians whose knowledge and expertise are of incalculable value to researchers, to a place where parents and toddlers might want to pick up a DVD and a latte. 

In a poignant interview with John Lundquist, the former head of the now-defunct Asian and Middle Eastern Division of the NYPL, Ms. Johnson learns that the library's leadership feared that the institution was becoming "archaic, dead, outdated" and so restructured it to suit the times. "They want the library to be active and hip, they want us to put in a cafeteria and schedule entertainments," Mr. Lundquist tells Ms. Johnson. He worries that by jettisoning so many of the library's research divisions, administrators made the mistake of assuming "that everything is now on the Internet, in digital form," when in fact it is not.

The question that Mr. Lundquist tries to address, but that Ms. Johnson does not, is whether we lose something when a library "upgrades" itself: It isn't just the old-fashioned card catalog that disappears but a whole culture. Although Ms. Johnson adopts a balanced approach to the new technology, she accepts uncritically some of the canards of our techno-positivist age. A younger generation of "digital natives" doesn't learn by listening to lectures, she reports, but by "collaborating, networking, sharing." But as several recent reports have made clear, the browsing, skimming and multitasking of this younger generation also leads to less retention of what it is reading.

Later, Ms. Johnson dismisses as "old-fashioned" a speaker who expresses concern about modern society's dependence on technology, even though the question he asks about our many gadgets—"Have they freed us for more quality moments, or simply made us busier?"—is surely a reasonable one. A library whose main appeal is the presence of free wi-fi and movies is exchanging one community function (encouraging the consumption of the written word) for another (encouraging the consumption of images).

Even Eric Schmidt, the head of Google, recently told the Davos World Economic Forum that he worried about the loss of deep reading skills. "As the world looks to these instantaneous devices," he said, "you spend less time reading all forms of literature, books, magazines, and so forth." Ms. Johnson's chapter about the New York Public Library ends with a description of twentysomething New Yorkers filling one of the building's grand rooms to watch a video series created by the library. As they plop down before the large screen, Ms. Johnson is optimistic, likening the crowd to "large children, gathered around a virtual rocking chair for story time." This "fresh crowd" is "new, alive, and up-to-date, playing with new media," she writes. "That's the future of this library." If so, how sad—for readers and for the excellent librarians who might guide them.

Ms. Rosen is senior editor of The New Atlantis: A Journal of Technology & Society.  

web 0.2 pactice from JISC

To project web2pracice που ανέπτυξαν οι άνθρωποι του JISC, έχει ως στόχο να βοηθήσει τους χρήστες του διαδικτύου να κατανοήσουν και να μπορέσουν να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες που τους παρέχουν τα εργαλεία της web 0.2 τεχνολογίας. Δημιούργησαν μια σειρά από βιντεάκια όπου σε καθένα από αυτά παρουσιάζεται και ένα εργαλείο. Αναλυτικά:

Social Media

RSS

Collaborative Writing

Podcasting

Microblogging

Δημοτικές και Δημόσιες Βιβλιοθήκες

Με την παρούσα ανάρτηση θέλαμε να καταγράψουμε και να αναδείξουμε τις on-line υπηρεσίες των μεγάλων δημοτικών και δημόσιων βιβλιοθήκων της χώρας, ανα Νομό. Γενικότερα να δούμε το πώς εκμεταλλεύονται το διαδίκτυο για να αναδείξουν το έργο και τις υπηρεσίες τους......

On-line υπηρεσίες ψάχναμε........

Στις περισσότερες περιπτώσεις ούτε καν ιστοσελίδα δε βρήκαμε......

Παραθέτουμε τα αποτελέσματα της έρευνας μας. Τα συμπεράσματα δικά σας....

Σημειώνουμε ότι, σε κάποιες δημοτικές βιβλιοθήκες έγιναν προσπάθειες απο συναδέλφους, να παρουσιάσουν τις βιβλιοθήκες τους - έστω- μέσω κάποιων web 2.0 εργαλείων (π.χ. facebook, blog), όμως βρήκαν μπροστά τους την απαγόρευση,  την αδιαφορία, το συντηρητισμό και τη δυσπιστία των δημοτικών αρχόντων. 

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας:
Ιστοσελίδα εδώ. Διαθέτει on-line πρόσβαση στον κατάλογο της Βιβλιοθήκης. Διατηρεί ιστολόγιο. Έχει παρουσία στο facebook. Παρέχει υπηρεσίες podcasts & vidcasts. Δημιούργησε και ενημερώνει το wiki της Ημαθίας. Επιπλεόν αναδεικνύει τις δράσεις της με τη χρήση εργαλείων όπως το flickr, το youtube, το twitter και το delicious. Εξυπηρετεί μια πόλη με 43.000 κατοίκους και ευρύτερα το Νομό Ημαθίας που έχει πληθυσμό 143.000.  


Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Δράμας:
Ιστοσελίδα εδώ, όμως η σελίδα παρουσιάζει προβλήματα. Εξυπηρετεί μια πόλη με 42.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με 104.000 πληθυσμό.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Έδεσσας:
Ιστοσελίδα εδώ. Εξυπηρετεί μια πόλη με 25.000 κατοίκους και ευρύτερα το νομό Πέλλας που έχει 145.000 πληθυσμό.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Κέρκυρας:
Ιστοσελίδα εδώ. Παρέχει πρόσβαση στον κατάλογο της βιβλιοθήκης μέσω opac. Εξυπηρετεί ένα νησί με 28.000 κατοίκους.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Κιλκίς:
Ιστοσελίδα εδώ. Παρέχει διαδικτυακή πρόσβαση στον κατάλογο της μέσω opac. Εξυπηρετεί μια πόλη με 17.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με 89.000 πληθυσμό.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λαμίας:
Ιστοσελίδα εδώ. Δεν διαθέτει opac, ούτε κάποια άλλη on-line υπηρεσία. Εξυπηρετεί μια πόλη με 40.000 κόσμο, καθώς και το Νομό Φθιώτιδας με 180.000 πληθυσμό. 

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λιβαδειάς:

Ιστοσελίδα εδώ. Παρέχει πρόσβαση στον κατάλογο μέσω opac. Διατηρεί ιστολόγιο και σελίδα στο facebook. Εδώ βρίσκονται συγκεντρωμένα όλα τα εναλλακτικά εργαλεία και υπηρεσίες που χρησιμοποιεί η Βιβλιοθήκη π.χ. youtube, wiki, podcasts, photosharing κ.α. Εξυπηρετεί μια πόλη με 21.000 κατοίκους και ευρύτερα τον Νομό Βοιωτίας με 131.000 πληθυσμό.  

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ναυπλίου:

Ιστοσελίδα εδώ. Παρέχει πρόσβαση σε κατάλογο opac. Εξυπηρετεί μια πόλη με 14.000 πληθυσμό και ευρύτερα το Νομό Αργολίδας με πληθυσμό 107.000.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Πύργου:

Ιστοσελίδα έδω. Εξυπηρετεί μια πόλη 45.000 κατοίκων, σε ένα Νομό με 193.000 πληθυσμό.

 
Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης:
Ιστοσελίδα εδώ. Διαθέτει κατάλογο opac. Εξυπηρετεί μια πόλη με 33.000 πληθυσμό και ευρύτερα ένα Nομό με 82.000 κατοίκους.

Δημόσια Κεντρικής Βιβλιοθήκη Ρόδου:
Ιστοσελίδα εδώ. Παρέχει on-line πρόσβαση στον κατάλογο των βιβλίων της καθώς και σε ψηφιοποιημένο αρχείο τοπικών εφημερίδων. Εξυπηρετεί ένα νησί με 163.000 κατοίκους.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών:
Ιστοσελίδα εδώ. Διαθέτει κατάλογο opac. Διατηρεί ιστολόγιο, το οποίο ενημερώνεται τακτικά. Έχει παρουσία στο facebook. Εξυπηρετεί μια πόλη με 54.000 πληθυσμό και ευρύτερα ένα Nομό με 201.000 κατοίκους. 

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σπάρτης
Δεν λειτουργεί το link της σελίδας της Βιβλιοθήκης

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Τρίπολης:
Ιστοσελίδα εδώ. Διαθέτει δυνατότητα on-line αναζήτησης στον κατάλογο της Βιβλιοθήκης. Εξυπηρετεί μια πόλη με 25.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με πληθυσμό 102.000.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Φλώρινας:
Ιστοσελίδα εδώ. Υπηρεσίες όπως το blog, το forum και η on-line παρουσίαση του αρχείου της Βιλιοθήκης δεν έχουν ενεργοποιηθεί ακόμα. Δεν διαθέτει opac. Εξυπηρετεί μια πόλη με 17.000 και ευρύτερα ένα Νομό με 55.000 πληθυσμό.

Ζωσιμαία Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Ιωαννίνων:
Ιστοσελίδα εδώ. Διαθέτει κατάλογο opac. Εξυπηρετεί μια πόλη με 70.000 κατοίκους και ευρύτερα σε ένα Νομό με 170.000 πληθυσμό.
  
Δημοτική Βιβλιοθήκη Αθηνας:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δίνονται κάποιες πληροφορίες στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 3.500.000 κατοίκους.
 
Δημοτική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρούπολης:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δεν δίνονται πληροφορίες στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 49.000 κατοίκους και ευρύτερα το  Νομό Έβρου με 149.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Άμφισσας:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Κάποιες λίγες πληροφορίες δίνονται στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 7.000 πληθυσμό καθώς και το Νομό Φωκίδας με 48.000 πληθυσμό.


Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δίνονται αναλυτικές πληροφορίες στη σελίδα του Δήμου. Παρέχεται η δυνατότητα on-line πρόσβασης στον κατάλογο του δικτύου βιβλιοθηκών του Δήμου Θεσ/νίκης. Εξυπηρετεί μια πόλη 1.000.000 κατοίκων.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Καβάλας:
Ιστοσελίδα εδώ. Δεν διαθέτει κάποιες άλλες on-line υπηρεσίες. Εξυπηρετεί μι απόλη με 53.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με 145.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Καρδίτσας:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Στη σελίδα του Δήμου υπάρχουν ελάχιστες πληροφορίες. Εξυπηρετεί μια πόλη με 32.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με 129.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Καστοριάς:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δίνονται κάποια στοιχεία στη σελίδα του Δήμου. Επιπλέον παρέχεται η δυνατότητα αναζήτησης στον κατάλογο της Βιβλιοθήκης. Εξυπηρετεί μια πόη με 17.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με πληθυσμό 53.000

Δημοτική Βιβλιοθήκη Κατερίνης:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δεν υπάρχει αναφορά στην ιστοσελίδα του Δήμου. Διαθέτει σελίδα στο facebook. Εξυπηρετεί μαι πόλη 53.000 κατοίκων και το Νομό Πιερίες με 130.000 πληθυσμό. 

Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης:
Ιστοσελίδα εδώ. Παρέχει πρόσβαση στον κατάλογο της και σε ψηφιακές συλλογές της μέσω opac. Εξυπηρετεί μια πόλη με 50.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με 155.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής:
Το link δεν λειτουργεί. Για οποιαδήποτε άλλη πληροφορία....

Δημοτική Βιβλιοθήκη Κορίνθου:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δίνονται πληροφορίες στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 30.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με 155.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Λάρισας:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δίνονται κάποιες πληροφορίες στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 125.000 κατοίκους και ευρύτερα ένα Νομό με 279.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Πάτρας:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δίνονται κάποιες πληροφορίες για τη Βιβλιοθήκη στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 223.000 κατοίκους.


Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Δίνονται πληροφορίες στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μι απόλη με 175.000 κατοίκους.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Πρέβεζας:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Στην ιστοσελίδα του Δήμου μαθαίνουμε.....το Δ.Σ. της Βιβλιοθήκης. Εξυπηρετεί μια πόλη 20.000 κατοίκων και ευρύτερα ένα Νομό με 59.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Τρικάλων:
Δεν έχει ιστοσελίδα. Κάποιες λίγες πληροφορίες δίνονται στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 52.000 πληθυσμό καθώς και ευρύτερα ένα Νομό με 138.000 πληθυσμό.

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Χαλκίδα:
Η ιστοσελίδα είναι υπό κατασκευή. Δεν εντοπίσαμε κάποια αναφορά στη σελίδα του Δήμου. Εξυπηρετεί μια πόλη με 55.000 και ευρύτερα ένα Νομό με 215.000 πληθυσμό.

Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων: 

Δεν έχει ιστοσελίδα. Πληροφορίες για τη βιβλιοθήκη δίνονται στη σελίδα του Δήμου Χανίων. Μέχρι πρότινος το σχετικό link ήταν λάθος. Εξυπηρετεί μια πόλη με 55.838 πληθυσμό και ευρύτερα ένα Νομό με 150.000 πληθυσμό.

Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου:
Προς το παρόν η πρόσβαση δεν είναι δυνατή.

Η πόλη του Βόλου και της Καλαμάτας διαθέτουν λαϊκή βιβλιοθήκη. Οι ιστοσελίδες τους εδώ και εδώ

ελεύθερα ελληνικά e-books

Παραθέτουμε μια σειρά από ελληνικά βιβλία, τα οποία διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο, είτε με την άδεια των δημιουργών τους είτε επειδή έχουν ελευθερωθεί τα πνευματικά τους δικαιώματα.

σε pdf μορφή:

Ανδρολάκης Μίμης: Το χανένο μπλούζ (μυθιστόρημα)

(διατίθεται και σε on-line ηλεκτρονική μορφή)

Κοροβέσης Περικλής: Επιχείρησις Ιουδήθ   
                    (θεατρικό έργο)

                    Tango Bar (θεατρικό έργο)

Φαρσάρης Γιάννης: Johnnie Society (μυθιστόρημα) 
(επιπλέον διατίθεται σε epub και σε ψηφιακή μορφή)

σε on-line ηλεκρτονική μορφή:

Δήμου Νίκος: Διάφορα Έργα (ποιήματα, δοκίμια, πεζά..)

Σκαρίμπας Γιάννης:  Διηγήματα και Ποίηματα  

αξίζει τον κόπο να ψάξετε περισσότερο τον "Μικρό Απόπλου")

Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος: Η Φόνισσα (μυθιστότημα)

Κορνάρος Βιντζέζος: Ο Ερωτόκριτος

Ροΐδης Εμμανουήλ: Η Πάπισσα Ιωάννα (μυθιστόρημα)


Γενικά στο wiki Βικιθήκη προσφέρονται πολλά κείμενα από όλα τα φάσματα της ελληνικής πνευματικής παραγωγής. Εμείς παραθέτουμε κάποια, ενδεικτικά. Επιπλέον παρέχεται η δυνατότητα εξαγωγής των κειμένων και σε pdf μορφή) 


Γκιούσου Σοφία: Τα πρωϊνά μετά

Σιμιτσής Παν.: Χίμαιρας Εγκώμιον (μυθιστόρημα)

Ομαδικό Μυθιστόρημα: Δώδεκα


Κώττη Αγγελική: Μυθιστόρημα    

Λίβος Στέφανος: Κλεφτές Ματιές          

Εκδόσεις Κέδρος


Εκδόσεις Καστανιώτης

 

Σχολικές Βιβλιοθήκες

άρθρο των κ. Θ. Αντωνίου & Δ. Ρουτσώνη

στο περιοδικό index # 37

Οι σχολικές βιβλιοθήκες είναι ένας θεσμός που πάνω του αντικατοπτρίζεται η τσαπατσουλιά, η αδιαφορία και διαφθορά του ελληνικού κράτους. Κι όμως, φέτος θα έπρεπε να γιορτάζουμε τα δέκα χρόνια ενός θεσμού που θα άλλαζε την εκπαίδευση,
τον πολιτισμό και, ίσως, ...την ίδια την Ελλάδα.

Έμειναν στην ίδια τάξη... 

Χρειάστηκε να περάσουν περίπου 150 χρόνια, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι τη δεκαετία του ‘80, πριν αρχίσει μια συστηματική προσπάθεια σχεδιασμού και λειτουργίας σχολικών βιβλιοθηκών. Προηγήθηκαν η είσοδος της Ελλάδας στην ΕΟΚ, η κυβερνητική αλλαγή το 1981 και οι πρώτες σχολές βιβλιοθηκονομίας. Ο Ν.1566/1985 [Λειτουργία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις], στο άρθρο 43 αναφέρει ότι «σε κάθε σχολείο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λειτουργεί σχολική βιβλιοθήκη για χρήση των μαθητών, του διδακτικού προσωπικού και των κατοίκων της έδρας και της περιοχής του σχολείου». Δυόμισι δεκαετίες μετά, η πραγματικότητα των σχολικών βιβλιοθηκών είναι απογοητευτική: λειτουργούν λίγες σε όλη τη χώρα, τα ποσά που αρχικά είχαν εκταμιευτεί για τον εξοπλισμό, τη στελέχωσή τους και την ανανέωσή τους έχουν κατασπαταληθεί δεξιά κι αριστερά, η γκρίνια βασιλεύει στις σχέσεις εκδοτών και δημοσίου, ενώ για τη διεύθυνσή τους ερίζουν βιβλιοθηκονόμοι και εκπαιδευτικοί. Εγκλωβισμένοι μέσα στους δαιδαλώδεις διαδρόμους, όχι των βιβλιοθηκών αλλά του δημοσίου, όσοι ασχολούνται με το θέμα εμφανίστηκαν στο ρεπορτάζ του Index απογοητευμένοι από την εικόνα του θεσμού. Βεβαίως, υπάρχουν και οι «ήρωες» που το παλεύουν όσο μπορούν.

Σχολικές βιβλιοθήκες: «πονεμένη» ιστορία.
Ξεκινήσαμε από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Καλλιθέας. Η διευθύντρια, Χριστίνα Κυριακοπούλου, πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων και Επιστημόνων Πληροφόρησης (ΕΕΒΕΠ) έχει
30ετή εμπειρία στο θέμα. Μας γυρνάει πίσω, στα μέσα της δεκαετίας του 90, όταν ξεκίνησε η προσπάθεια δημιουργίας των πρώτων σχολικών βιβλιοθηκών. Το φιλόδοξο έργο, σύλληψη του υπουργού Παιδείας Γεράσιμου Αρσένη, εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΠΕΑΕΚ) και οι 499 βιβλιοθήκες εκείνης της… φουρνιάς έμειναν να λέγονται ακόμα και σήμερα οι «Βιβλιοθήκες ΕΠΕΑΕΚ». Τα χρήματα προέρχονταν από το Β’ ΚΠΣ και το έργο υλοποιήθηκε σε δύο φάσεις. Η έναρξη του προγράμματος έγινε το 1999 και στην υλοποίησή του συνέβαλλαν πολλοί φορείς μεταξύ των οποίων και ΑΕΙ. Κάθε βιβλιοθήκη προμηθεύτηκε 5.000 τόμους βιβλίων και εξοπλισμό οπτικοακουστικών μέσων με πρόσβαση στο Internet. Ακούγεται ωραίο, η συνέχεια όμως δεν ήταν ανάλογη. «Η προσπάθεια δεν εντάχθηκε ποτέ στο πλαίσιο ενός σχεδιασμού, έγιναν αρκετά λάθη στην εφαρμογή, με αποτέλεσμα το εγχείρημα να πάει στραβά. Σχολική βιβλιοθήκη δεν σημαίνει ένας χώρος μέσα στο σχολείο με βιβλία, χωρίς βιβλιοθηκονόμο και υποδομές, χωρίς συνεχή αγορά βιβλίων...» υποστηρίζει η Χρ. Κυριακοπούλου. Όταν ήρθε η ώρα για την πρόσληψη προσωπικού, το Υπουργείο Παιδείας προχώρησε σε προσλήψεις μόλις 50 βιβλιοθηκονόμων με συμβάσεις έργου, αλλά πολύ γρήγορα το μετάνιωσε…

Το πλαίσιο του Πέτρου Ευθυμίου
Τον Νοέμβριο του 2003, ο υπουργός Παιδείας Πέτρος Ευθυμίου υπέγραψε μια Υπουργική Απόφαση (Πλαίσιο Λειτουργίας Σχολικών Βιβλιοθηκών) που θεωρείται κομβική μέχρι και σήμερα. Με αυτή ρυθμίστηκαν δύο μεγάλα θέματα που είχαν προκύψει: οι προμήθειες βιβλίων και η λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών. Η Υ.Α. συγκροτούσε δύο σημαντικά νέα όργανα, την «Επιτροπή Σύνταξης Πίνακα Επιλογής» για τον εμπλουτισμό των σχολικών βιβλιοθηκών και την ανά σχολείο «Επιτροπή Σχολικής Βιβλιοθήκης». Η πρώτη «εγκρίνει το υλικό και συντάσσει τον Πίνακα Επιλογής για τις σχολικές βιβλιοθήκες». Η δεύτερη «επιλέγει από τον παραπάνω κατάλογο το υλικό που κρίνει ότι εξυπηρετεί τη συγκεκριμένη σχολική κοινότητα». Εγκέφαλος του νέου σχεδιασμού ήταν η Δάφνη Μάνεση, ειδική γραμματέας τότε στο υπουργείο Παιδείας. Αναπληρώτρια καθηγήτρια στο ΤΕΙ Βιβλιοθηκονομίας Αθηνών σήμερα, η Δ. Μάνεση, κάτοχος διδακτορικού από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, επέστρεψε στην Ελλάδα κι ανέλαβε το 2000 τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός κυβερνητικού έργου το οποίο, στα χαρτιά τουλάχιστον, φαινόταν ενδιαφέρον. Είχαμε μαζί της μακρά συζήτηση ξεκινώντας από το καυτό ζήτημα της αγοράς βιβλίων. «Όταν ανέλαβα καθήκοντα το 2000, μου ζητήθηκε γνωμοδότηση για τις προμήθειες των βιβλίων. Το σύστημα προμήθειας λειτουργούσε ως εξής: οι εκδότες υπέβαλαν προς έγκριση τα βιβλία τους και αν εγκρινόταν, αγοράζονταν 500 αντίτυπα για τις Βιβλιοθήκες ΕΠΕΑΕΚ. Είχε δημιουργηθεί, όμως, ένα είδος διαπλοκής ανάμεσα στους εκδότες και το δημόσιο, αφού κάποιοι προμηθευτές με πολλούς τίτλους είχαν τεράστιο όφελος από την όλη διαδικασία». Η Δ. Μάνεση πιστεύει ότι οι βιβλιοθήκες θα έπρεπε να έχουν βιβλία που να συνδέονται με την εκπαιδευτική διαδικασία κι όχι τους τόμους που είχαν στα αζήτητα οι εκδότες (της δειγμάτισαν βιβλία πληροφορικής με έτος έκδοσης το... 1980!). Παρουσίασε την πρότασή της και με βάση αυτή στήθηκε το πλαίσιο που προαναφέρθηκε. «Το υπουργείο θα δημιουργούσε πλέον έναν ευρύτατο κατάλογο βιβλίων, ενημερωμένο διαρκώς και οι επιλογές των σχολικών επιτροπών θα γίνονταν μέσα από αυτό τον κατάλογο. Είναι προφανές ότι άλλα ενδιαφέροντα έχουν τα παιδιά π.χ. στο Ζεφύρι κι άλλα σε ένα νησί του Αιγαίου», είπε. Η Δ. Μάνεση επιχείρησε να εντάξει τη σχολική βιβλιοθήκη μέσα στο αναλυτικό πρόγραμμα και να επιλύσει ορισμένα προβλήματα, σχετικά με το ωράριο λειτουργίας, για παράδειγμα. «Παντού το ωράριο της σχολικής βιβλιοθήκης επεκτείνεται κατά περίπου μιάμιση ώρα - τι ώρα θα πάει ο μαθητής στη βιβλιοθήκη;» ρωτά. Σύμφωνα με την Υ.Α. του 2003, ο υπεύθυνος της σχολικής βιβλιοθήκης «φροντίζει για τη δημιουργία υποδομής, για ισότιμη παροχή υπηρεσιών πληροφόρησης στους μαθητές και τους διδάσκοντες... οργανώνει το υλικό ανάλογα προκειμένου να εξυπηρετήσει εκπαιδευτικές πράξεις, έχει την ευθύνη για την ομαλή λειτουργία του δανειστικού συστήματος» κ.ά. Ο κατάλογος των υποχρεώσεών του μακρύς: εκπαίδευση μαθητών στη χρήση της βιβλιοθήκης, συντήρηση και διατήρηση υλικού, προγραμματισμός, απογραφή, διοργάνωση συνεδρίων και ενημερωτικών ημερίδων κ.ά. Και αν η υπουργική απόφαση προέβλεπε 100 θέσεις βιβλιοθηκονόμων ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης για τη στελέχωση σχολικών βιβλιοθηκών αυτές ποτέ δεν πληρώθηκαν. Παρά τα προβλήματα της πρώτης φουρνιάς βιβλιοθηκών, ο υπουργός Παιδείας ανακοίνωσε τη δημιουργία νέων. Αυτή τη φορά τα χρήματα είναι υπεραρκετά: 70, 4 εκατ. ευρώ. Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε 1.000 βιβλιοθήκες, συρρικνώθηκε στη συνέχεια σε περίπου 650 και τελικά έγκριση δόθηκε μόνο για 266, ενώ το αρχικό ποσό, ύστερα από αλλεπάλληλες μειώσεις, προκειμένου να εξυπηρετηθούν άλλες ανάγκες του εκπαιδευτικού συστήματος, συρρικνώθηκε στα 15 εκατ. ευρώ. Οι 266 βιβλιοθήκες έμειναν στην ιστορία ως οι «Βιβλιοθήκες ΕΣΠΑ», καθώς τα κονδύλια για την υλοποίησή τους δόθηκαν από το γνωστό ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Π. Ευθυμίου και Δ. Μάνεση αποχωρούν από το υπουργείο Παιδείας το 2004 και η ιστορία των βιβλιοθηκών παίρνει μια νέα κατεύθυνση. Απολογισμός; «Οι σχολικές βιβλιοθήκες ήταν ένας θεσμός που υπόσχονταν πολλά, ειδικά σε ό,τι αφορά στον σχεδιασμό του», υποστηρίζει η Δώρα Μπατσίλα, βιβλιοθηκονόμος και βασικό στέλεχος του ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, της διαδικτυακής διεύθυνσης για ό,τι αφορά στο βιβλίο και τον χώρο των εκδόσεων γενικότερα. «Όμως, παρά τις υψηλές προσδοκίες όλων, τίποτε δε φαίνεται να λειτούργησε στην πράξη», μας είπε. Κατά την Δ. Μπατσίλα, οι αιτίες εντοπίζονται στην έλλειψη προσωπικού αλλά και πόρων. Το εγχείρημα που πολλοί ήλπιζαν πως θα συμβάλλει στην αναθέρμανση του ενδιαφέροντος των μαθητών για τον γραπτό λόγο αλλά και στην τόνωση της σχετικής αγοράς δεν πέτυχε. «Οι εκδότες, φυσικά, είχαν συμφέρον από τη λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών και η ανταπόκρισή τους ήταν κάτι το αναμενόμενο - ήταν ίσως οι μόνοι που κινήθηκαν στο πλαίσιο που καθόριζε ο αρχικός σχεδιασμός» προσθέτει η έμπειρη βιβλιοθηκονόμος. «Τα σχολεία, όμως, ως θεσμός δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης αλλά και παροχής γενικότερης μόρφωσης δεν επωφελήθηκαν από την όλη ιστορία - απόδειξη το ότι είναι ελάχιστα, επί του συνόλου, τα σχολεία που δημιούργησαν μια πλήρως λειτουργική βιβλιοθήκη, κάποιες δεκάδες σχολεία σε σύνολο πολλών χιλιάδων πανελλαδικά», καταλήγει η Δ. Μπατσίλα.

«Γιανάκου άκου!»
Η μετά το 2004 υπουργός Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου συνεχίζει συντηρητικά: προωθεί τις Βιβλιοθήκες ΕΣΠΑ (περίπου οι μισές ολοκληρώθηκαν μέχρι πρόσφατα), εγκρίνει πάνω από 13.000 νέους τίτλους βιβλίων για τις σχολικές βιβλιοθήκες, ανανεώνει (αλλά δεν τηρεί) την υπόσχεση για 100 θέσεις βιβλιοθηκονόμων και ανακοινώνει τη δημιουργία 25 βιβλιοθηκών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση προϋπολογισμού 4 εκατ. ευρώ. Μετά τις εκλογές του 2007, υπουργός αναλαμβάνει ο Ευριπίδης Στυλιανίδης (μέχρι τον Γενάρη του 2009), ο οποίος παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις του το μόνο που κατάφερε ήταν να καταφέρει ώστε, τη «δωδεκάτη ώρα» (Δεκέμβριος 2008), να εκταμιευτεί το τελικό ποσό για την προμήθεια, την επεξεργασία, τη μεταφορά βιβλίων και άλλου εκπαιδευτικού υλικού για τις 266 Βιβλιοθήκες ΕΣΠΑ. Ήταν κουτσουρεμένο βέβαια, στα 10,65 εκατ. ευρώ κι όταν άρχισε να χρησιμοποιείται για αγορές βιβλίων, άρχισαν και πάλι τα παρατράγουδα, αυτή τη φορά ακόμα πιο κακόηχα απ’ ότι στο παρελθόν.

Εκδότες με διαμάχες και οράματα
Οι Έλληνες εκδότες με πολλά συντεχνιακά προβλήματα και οι ίδιοι, αντιμετώπισαν την υπόθεση των σχολικών βιβλιοθηκών θετικά, αλλά βιαστικά, χωρίς συντεταγμένες διαδικασίες και επαγγελματική δεοντολογία. Ο Γιάννης Ζηρίνης, ένας αθόρυβος αλλά ιδιαίτερα δραστήριος εκδότης, μας έδωσε τη δική του εκδοχή. «‘Έγιναν, πράγματι, αγορές βιβλίων με έναν τρόπο… ελληνικό», θυμάται ο ίδιος. «Εμείς, οι εκδότες, έχουμε μερίδιο ευθύνης για τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε η αγορά: διαπλεκόμενες σχέσεις, κλειστός κατάλογος 5.000 τίτλων κ.λπ. Με τα χίλια ζόρια έγιναν οι βιβλιοθήκες, με τα χίλια ζόρια πήγαν τα βιβλία...», μας είπε. Του ζητάμε να θυμηθεί το κλίμα που επικράτησε το πρώτο διάστημα και τους λόγους της αποτυχίας. «Το 1996, όταν διατέθηκαν σημαντικά ευρωπαϊκά κονδύλια για την εκπαίδευση στην Ελλάδα, δεν είχαμε την εμπειρία σχεδιασμού εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ο υπουργός Παιδείας Γεράσιμος Αρσένης, ο οποίος σχεδίασε την πρώτη γενιά των βιβλιοθηκών, είχε πράγματι κάτι στο μυαλό του, λειτούργησε κι αυτός όμως βιαστικά και πρόχειρα. Το αποτέλεσμα ήταν αυτό που όλοι γνωρίζουμε. Προσγειώθηκε’ ένα πρόγραμμα στην Ελλάδα και κανείς δεν ήξερε από που να αρχίσει και που να τελειώσει - κυρίως όμως δεν ήξεραν που αποσκοπούσε το πρόγραμμα αυτό», μας είπε. Κατά τη γνώμη του ούτε το υπουργείο Παιδείας, ούτε η ΟΛΜΕ -η οποία συχνά αντιμετωπίζει τη βιβλιοθήκη σαν... μπελά και ζητά επιπλέον παροχές- αντιλήφθηκαν σωστά τον ρόλο των βιβλιοθηκών. Ο Γ. Ζηρίνης ζητά να αποδεσμευτεί η αγορά βιβλίων για τις σχολικές βιβλιοθήκες από τα εκάστοτε ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα. «Δεν είναι δυνατόν να συνδέεται η προμήθεια των βιβλίων με ευρωπαϊκά προγράμματα που βγαίνουν κάθε δύο ή και παραπάνω χρόνια. Κάθε χρόνο εκδίδονται στην Ελλάδα περίπου 10.000 τίτλοι, το 20% από αυτούς είναι κατάλληλοι για τα σχολεία. Οι 500 πρώτες βιβλιοθήκες δεν έχουν ανανεώσει τα αρχικά βιβλία, έχουν μείνει δηλαδή στο 2000. Έχουν περάσει 10 χρόνια, έχουν εκδοθεί περίπου 100.000 τίτλοι και εκείνες οι βιβλιοθήκες έχουν μείνει στο παρελθόν», μας λέει. Όσο για τις ευθύνες του κλάδου του, ο Γ. Ζηρίνης δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια. «Εμείς οι εκδότες, δυστυχώς, δεν έχουμε αναπτύξει μηχανισμό υποστήριξης, δεν μπορούμε να προσφέρουμε ουσιαστική βοήθεια, έχουμε μόνο τα βιβλία μας. Ορισμένοι εκδότες, μάλιστα, αγνοούν το πως δουλεύει η σχολική βιβλιοθήκη, μας ενδιαφέρει -μερικές φορές- απλώς να φορτώσουμε τα ράφια με βιβλία… Ο εκδοτικός κόσμος πρέπει να εμπλακεί περισσότερο δημιουργικά. Αλλά έχουμε κι εμείς προβλήματα –έχουμε τέσσερις διαφορετικούς συλλόγους!- κι ότι κάνουμε, το κάνουμε αποσπασματικά», σχολίασε.

Στο σήμερα και στο «δια ταύτα»
Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί σήμερα; Σαφή εικόνα δεν μπορέσαμε να σχηματίσουμε διότι κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει πόσες σχολικές βιβλιοθήκες λειτουργούν καθημερινά με προσωπικό, με τακτικές αγορές νέων βιβλίων, με εκδηλώσεις για τους μαθητές τους κ.ά. Καθημερινά προστίθενται νέες βιβλιοθήκες από τη φουρνιά των 266 Βιβλιοθηκών ΕΣΠΑ, ενώ επικρατεί πραγματικό χάος όσο αφορά στις οργανικές θέσεις υπευθύνων - πολλές βιβλιοθήκες
έχουν μείνει μήνες ολόκληρους χωρίς προσωπικό, υπολειτουργούν και κάποια στιγμή όταν εμφανίζεται ο αποσπασμένος εκπαιδευτικός, λειτουργούν και πάλι για μερικά χρόνια (ή μήνες!) κ.ο.κ. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ο κύκλος των πραγματικά ζωντανών βιβλιοθηκών είναι πολύ περιορισμένος και αφορά κυρίως τις Βιβλιοθήκες ΕΠΕΑΕΚ. Στην ιστοσελίδα http://greekschoolibs.blogspot.com όπου συντονίζουν τη δράση τους κι επικοινωνούν μεταξύ τους οι υπεύθυνοι των βιβλιοθηκών, μετρήσαμε 50 ενεργές βιβλιοθήκες, το 10% δηλαδή του αρχικού πληθυσμού. Μπορούν αυτές οι βιβλιοθήκες να αλλάξουν κάτι στην ελληνική εκπαίδευση; Προφανώς όχι, αν και μπορούν να κάνουν τη ζωή κάποιων παιδιών καλύτερη. Σε όλη την επικράτεια έχουμε πάνω από 16.000 εκπαιδευτικές μονάδες όλων των τύπων και όλων των βαθμίδων (9.870 στις δύο πρώτες βαθμίδες), δεν υπάρχουν όμως αντίστοιχες βιβλιοθήκες. «Συνήθως υπάρχει ένας χώρος, ούτε καν ένα δωμάτιο, συχνά ένα γραφείο, όπου υπάρχουν κάποια βιβλία στοιβαγμένα ή μια ντουλάπα ή σε ένα πρόχειρο επιπλάκι με ράφια. Αν αυτό θεωρείται σχολική βιβλιοθήκη…», διερωτάται με νόημα η Χρ. Κυριακοπούλου. Ταυτόχρονα, όμως, αναγνωρίζει τις εξαιρετικές προσπάθειες, από πεφωτισμένους δασκάλους με φιλότιμο, οι οποίοι δημιούργησαν βιβλιοθήκες στα σχολεία τους, ζητώντας σε πολλές περιπτώσεις τη βοήθεια δημοτικών ή άλλων βιβλιοθηκών - η ίδια έχει εργαστεί με πολλά σχολεία στην Καλλιθέα.

Βόλτα στα σχολεία για… βιβλία
Παρασκευή 5 Φλεβάρη, 2010. Το Index κατηφορίζει προς τη Νέα Σμύρνη, ένα δήμο που έχει ξεπεράσει πια τους 140.000 κατοίκους και διαθέτει μια και μόνη σχολική βιβλιοθήκη κι αυτή σε ένα πρότυπο σχολείο, στην Ευαγγελική Σχολή. Εκεί συναντήσαμε τον διευθυντή Κωνσταντίνο Μιχαλακόπουλο και την υπεύθυνη βιβλιοθήκης, τη φιλόλογο Χρύσα Μιχαλοπούλου που μας ξενάγησαν στην πανέμορφη βιβλιοθήκη-αναγνωστήριο, γεμάτη μαθητές που εκείνη την ώρα δούλευαν τις εργασίες τους. Η Χρ. Μιχαλοπούλου ανέλαβε τα καθήκοντά της λίγο πριν τα Χριστούγεννα και ελπίζει πως μέχρι το πέρας της χρονιάς και της απόσπασής της, δηλαδή μέχρι το καλοκαίρι, θα έχει βάλει σε τάξη την επί μήνες κλειστή βιβλιοθήκη. «Είμαι 25 χρόνια στην εκπαίδευση, έχω περάσει από πολλά σχολεία και πουθενά δεν είδα βιβλιοθήκη, εκτός βέβαια από ντουλάπες με στοιβαγμένα βιβλία. Κάποια στιγμή ένιωσα την ανάγκη να ξαναδιαβάσω στη ζωή μου, να κάνω κάποια άλλα πράγματα με τα παιδιά από το να διορθώνω γραπτά. Όταν ήρθα εδώ λοιπόν έπαθα σοκ, τόσο οργανωμένη και πλούσια βιβλιοθήκη δεν είχα ξαναδεί», μας είπε. Ήρθε για ένα χρόνο, φαίνεται όμως πως θα ανανεώσει τη θητεία της διότι έχει βάλει μπροστά ορισμένα πράγματα, όπως η Λέσχη Ανάγνωσης, η διοργάνωση Ημέρας Ποίησης, που ετοιμάζεται, ο εμπλουτισμός με λογοτεχνικά περιοδικά που συγκεντρώνει μόνη της απευθυνόμενη –παρακαλώντας μερικές φορές...- τους εκδότες (που ευτυχώς ανταποκρίνονται) κ.ά. Από την πλευρά του ο διευθυντής της Ευαγγελικής Σχολής Κωνσταντίνος Μιχαλακόπουλος, 17 χρόνια στο ιστορικό αυτό σχολείο που φέρει όνομα βαρύ σαν... ιστορία (Σμύρνη 19ος αιώνας), επιθυμεί τακτική παρουσία στη βιβλιοθήκη, αλλά δεν την έχει. «Η βιβλιοθήκη χρειάζεται βιβλιοθηκάριο σε μόνιμη βάση για να λειτουργήσει και να φέρει τα παιδιά μέσα, δεν έχει νόημα να λειτουργεί μόνο σαν δανειστική. Υπήρξαν εκπαιδευτικοί που έκαναν πολύ έργο, δυστυχώς, όμως, υπήρξαν και διαστήματα απραξίας», μας ενημέρωσε. Η υπέροχη βιβλιοθήκη της Ευαγγελικής Σχολής δεν μαραζώνει, αντίθετα αυξάνεται κάθε χρόνο και πλησιάζει τους 8.000 τόμους, μέρος των οποίων όμως προέρχεται από την παλαιά, ιστορική, βιβλιοθήκη του ιδρύματος. Νέα βιβλία; «Ακούω για επιχορηγήσεις αλλά δεν βλέπω τίποτα», σχολιάζει. «Αυτή η βιβλιοθήκη έχει να ανανεωθεί επίσημα εδώ και μια δεκαετία. Το οπτικοακουστικό υλικό έχει παλαιώσει και δεν αντιστοιχεί πλέον στα βιβλία του διδακτικού προγράμματος. Ζει όμως και αναπτύσσεται από τις δωρεές και τις προσπάθειες ορισμένων εκπαιδευτικών που αγαπάνε το βιβλίο και τον θεσμό. Φτιάχνουμε τους υπολογιστές μόνοι μας, διοργανώνουμε εκδηλώσεις με τις δικές μας δυνάμεις, συγκεντρώνουμε βιβλία με τα χέρια μας», μας είπε. Σας θυμίζει κάτι αυτό; Εμάς μας θυμίζει την Ελλάδα που αντιστέκεται...

Βιβλία, δημόσιο και εκδότες: ποιος πληρώνει;
Η εξόφληση των τιμολογίων για τις αγορές βιβλίων που πραγματοποίησε το ελληνικό κράτος κατά την τελευταία μαζική αγορά για τις σχολικές βιβλιοθήκες είναι ένα από τα κορυφαία ζητήματα που απασχολεί σήμερα την εκδοτική αγορά. Tα τιμολόγια αυτά υπογράφτηκαν στα τέλη του 2008, όταν εκταμιεύτηκε από το Γ’ ΚΠΣ το σχετικό ποσό για τις Βιβλιοθήκες ΕΣΠΑ. Τα βιβλία στάλθηκαν και παραλήφθηκαν –χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα- από τις σχολικές βιβλιοθήκες τον Ιανουάριο του 2009 κι έκτοτε, 13 μήνες μετά, οι εκδότες δεν έχουν εξοφληθεί. Ένας από αυτούς που έχει να λαμβάνει, πεπειραμένος εκδότης που γνωρίζει το ζήτημα των σχολικών βιβλιοθηκών ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 κι έφτασε στο σημείο να ενημερώνει ο ίδιος (άτυπα ασφαλώς…) υπουργούς και στελέχη υπουργείων για το τι συμβαίνει στον χώρο των σχολικών βιβλιοθηκών (τέτοια κατάντια στο δημόσιο...) είναι ο Γιώργος Παρίκος. Βετεράνος της επαγγελματικής εκπαίδευσης (20 χρόνια διδάσκων στη ΣΕΛΕΤΕ), επικεφαλής του εκδοτικού οίκου Ίων –ηγέτης στον χώρο της τεχνικής κι επαγγελματικής κατάρτισης- ο Γιώργος Παρίκος είναι έξαλλος με τα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα. «Η κατάσταση είναι οριακή για πολλούς συναδέλφους. Πληρώσαμε σημαντικά ποσά για την εκτύπωση των βιβλίων αυτών, διότι το τιράζ ήταν αυξημένο στα 1.000 αντίτυπα αλλά και διότι ορισμένα από αυτά ανατυπώθηκαν αφού είχαν εξαντληθεί. Πληρώσαμε αυξημένο φόρο διότι το 2008 εμφανίσαμε αυξημένες πωλήσεις λόγω των τιμολογίων που είχαμε κόψει και ποιο είναι το αποτέλεσμα; Το δημόσιο μας χρωστάει σημαντικά ποσά –στις εκδόσεις Ίων περίπου 300.000 ευρώ- και δεν βλέπουμε τρόπο να τα εισπράξουμε», μας είπε ο Γ. Παρίκος. Ποιο είναι το πρόβλημα; Ένα νομοθετικό «παραθυράκι» ή αν θέλετε μια νομικίστικη ‘μαύρη τρύπα’. «Τα χρήματα αυτά εκταμιεύονται από την κεντρική διοίκηση αλλά πληρώνονται από τις περιφέρειες, αυτός είναι ο ευρωπαϊκός νόμος των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης. Στην Ελλάδα όμως, τα χρήματα διαχειρίζεται το υπουργείο Οικονομικών, το οποίο δεν υποχρεωμένο νομικά να πληρώνει, με τα χρήματα που λαμβάνει, συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Έτσι ενώ είχε τα χρήματα για τα βιβλία, θεώρησε σωστό να πληρώσει κάποια άλλη υποχρέωσή του και τώρα πρέπει να βρεθεί εκ νέου τρόπος για να πληρωθούν τα βιβλία από κάποιο άλλο ίσως λογαριασμό. Εν τω μεταξύ η αγορά υποφέρει», μας είπε ο Γ. Παρίκος. Συνδικαλιστής μέχρι πρότινος ο Γ. Παρίκος, γνωρίζει καλά ότι οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες- ο ίδιος έχει πληρωθεί μόλις το 40% του οφειλόμενου ποσού- κατά παράβαση προφανώς όλων των κοινοτικών νόμων. Εκείνο όμως που τον εξοργίζει είναι το γεγονός ότι σε θέσεις κλειδιά του υπουργείου Παιδείας τοποθετούνται είτε άνθρωποι που δεν γνωρίζουν τον εκδοτικό κλάδο και τις ιδιαιτερότητες της επαγγελματικής εκπαίδευσης, είτε άνθρωποι που αποσπώνται συνεχώς χωρίς να μπορούν να παράγουν έργο. Όσο για την κλαδική εκπροσώπηση του εκδοτικού κλάδου, αν και προβληματική, εντούτοις κινείται στο μέτρο του δυνατού σε ότι αφορά στην αποπληρωμή των τιμολογίων. Ο Γ. Παρίκος δεν τα έχει τόσο με τις κυβερνήσεις, αφού αναγνωρίζει θετικές πρωτοβουλίες στις περισσότερες κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων, αλλά σε ορισμένους αξιωματούχους «που ήταν παντελώς άχρηστοι και ανίκανοι για την οργάνωση των σχολικών βιβλιοθηκών και την εκπαίδευση γενικότερα». Ο Θανάσης Ψυχογιός, ο οποίος πέρυσι γιόρτασε τα τριάντα χρόνια στον εκδοτικό κλάδο, είναι μεταξύ αυτών που έχουν να λαμβάνουν από το ελληνικό κράτος. Παρά το γεγονός ότι, με βάση τον κύκλο εργασιών και τον αριθμό των ετήσιων εκδόσεων του, είναι ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες εκδότες, το κράτος αγόρασε από αυτόν βιβλία αξίας μόλις 12.000 ευρώ. «Είναι τόσο μικρό το ποσό που μου οφείλεται που δεν θέλω ούτε να το συζητάω, άλλωστε δεν έχω ενοχλήσει μέχρι σήμερα για να λάβω αυτά τα χρήματα» μας είπε στη σύντομη συνομιλία που είχαμε μαζί του «Δεν αγοράζουν βιβλία μου ούτε επιδίωξα κι εγώ να πουλήσω, δεν ζω από τις σχολικές βιβλιοθήκες κι επομένως δεν είμαι κρατικοδίαιτος», σχολίασε με δηκτικό τρόπο. Αναγνωρίζει όμως ότι πρόκειται για ένα πρόβλημα, ειδικά για κάποιους συναδέλφους του που έχουν μεγάλο υπόλοιπο και μας πληροφορεί ότι οι πιέσεις προς το δημόσιο για την αποπληρωμή αυτού του ποσού είναι συνεχείς.

Τα Αρχεία πάνε σχολείο… Μια πρόταση μουσειοσκευής για τα Γενικά Αρχεία του Κράτους

 

άρθρο των Μ. Γιαννίκου, Μ. Ζαχαροπούλου, Μ. Λιάσκα

στο περιοδικό Μουσείο Νο 5, 07-2007

Όλοι είμαστε υποκείμενα της ιστορίας και τα αρχεία περιλαμβάνουν στοιχεία της ιστορίας του καθενός μας. Αποτελεί καίριο αίτημα τα Αρχεία να είναι ανοικτά, προσβάσιμα και να έχουν κάτι να προσφέρουν στον κάθε πολίτη. Το άρθρο αποτελεί συνοπτική παρουσίαση μιας μουσειοσκευής που σχεδιάστηκε με δύο άξονες: αφενός την εξοικείωση των εφήβων με το χειρισμό του αρχειακού
υλικού και αφετέρου την επεξεργασία πρωτογενών πηγών ιστορίας.
Το αρχειακό υλικό της μουσειοσκευής προέρχεται από τις συλλογές των Γενικών Αρχείων του Κράτους και παρουσιάζει όψεις της εκπαιδευτικής πρακτικής κατά τις πρώτες δεκαετίες του ελληνικού κράτους. Το εποπτικό υλικό υποστηρίζει μια ποικιλία από δραστηριότητες όπως δραματοποιήσεις, παιχνίδια με κάρτες, σχέδιο, σύνταξη επιστολών και συγγραφή ιστοριών. Στο κέντρο του σχεδιασμού της μουσειοσκευής βρίσκεται η πεποίθηση ότι η μάθηση είναι μια διαδικασία ενεργητικής συναισθηματικής εμπλοκής και εμπειρίας.
Διδάσκοντες και μαθητές ενθαρρύνονται να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα του προγράμματος και να προτείνουν άλλα θέματα που θα ήθελαν να προσεγγίσουν με τη χρήση αρχειακού υλικού.

Το ξεκλείδωμα της αρχειακής κληρονομιάς και η διάθεσή της σε όλους τους πολίτες με ένα τρόπο που να τους εμπλέκει και να τους ενθαρρύνει να χρησιμοποιήσουν τα αρχεία για προσωπικούς, κοινοτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, βρίσκεται στο επίκεντρο μεγάλων αρχειακών οργανισμών και συλλογικών οργάνων διαχείρισης πολιτισμικής κληρονομιάς διεθνώς(1). Η ηλεκτρονική διάθεση υλικού κρατικών και ιδιωτικών αρχειακών προγραμμάτων και η οργάνωσή του με τρόπο ώστε να ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα παραδοσιακών και νέων χρηστών, η σύνδεση με τα αναλυτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, η ηλεκτρονική σύνδεση των αρχειακών οργανισμών με διαφόρων τύπων αρχεία από ατομικές και συλλογικές δράσεις, ο διαρκής εμπλουτισμός με αρχεία σε διαφορετικά υποστρώματα, στηρίζουν τον καίριο ρόλο των αρχείων στην τυπική, άτυπη και δια βίου εκπαίδευση. Έτσι, τα αρχεία γίνονται αντικείμενο μελέτης και εργαλείο μάθησης.

Η ελληνική αρχειακή πραγματικότητα παρά τα σημαντικά βήματα σε επίπεδο οργάνωσης και υποδομών τα τελευταία χρόνια(2), εξακολουθεί να συντηρεί μια υποβαθμισμένη σχέση με το ευρύ κοινό: εν πολλοίς τα ελληνικά αρχεία παραμένουν το απόμερο καταφύγιο του μοναχικού ερευνητή, ένα στερεότυπο που διεθνώς έχει ανατραπεί. Ο κεντρικός σχεδιασμός του Υπουργείου Παιδείας(3) δεν αξιοποιεί τη μαθησιακή και πολιτιστική διάσταση των αρχείων. Η κρατική αρχειακή υπηρεσία (Γενικά Αρχεία του Κράτους) υπό το βάρος του ελλείμματος ανθρώπινου δυναμικού και πόρων δεν έχει αναπτύξει ως σήμερα συντονισμένες πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση(4).
Παρόλα αυτά, σε περιφερειακό επίπεδο τα πρώτα βήματα για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων χρονολογούνται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990(5).

Η πρόταση
Στο πλαίσιο της καλλιέργειας της σχέσης των Αρχείων με το κοινό και της αναβάθμισης του ρόλου τους στην εκπαίδευση, εντάσσεται η πρόταση μουσειοσκευής που αποτελεί το θέμα του παρόντος άρθρου. Η μουσειοσκευή υλοποιήθηκε για τις ανάγκες του μαθήματος Μελέτες Περιπτώσεων του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Μουσειακές Σπουδές» του Πανεπιστημίου Αθηνών από τις φοιτήτριες Μ. Γαννίκου, Μ. Ζαχαροπούλου και Μ. Λιάσκα με την παρακολούθηση της καθηγήτριας του Ιονίου Πανεπιστημίου Ε. Αντζουλάτου-Ρετσίλα. 

Το θέμα της Μουσειοσκευής
To θέμα της μουσειοσκευής είναι: Προσδοκίες και αντιξοότητες στην εκπαιδευτική πρακτική του νεοσύστατου ελληνικού κράτους (1825-1850). Το θέμα επιλέχθηκε με στόχο τη σύνδεση με το διδακτικό αντικείμενο της Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων(6) και τη

συναισθηματική εμπλοκή των μαθητών με την ανάκληση των εμπειριών τους. Κεντρικό ρόλο στην επιλογή του θέματος έπαιξε και ο σύγχρονος προβληματισμός γύρω από το ζήτημα της παιδείας που εκδηλώθηκε με δυναμικό τρόπο κατά το τρέχον έτος, με την πεποίθηση ότι η επεξεργασία πρωτογενών πηγών οδηγεί στην καλλιέργεια της στάσης των νεαρών πολιτών απέναντι σε επίκαιρα ζητήματα. Θέματα επίσημης αλληλογραφίας, γλώσσας και διγλωσσίας, υλικών γραφής αλλά και θέματα διατήρησης των τεκμηρίων τίθενται παράλληλα με το κύριο θέμα του προγράμματος. 

Το κοινό και οι στόχοι του προγράμματος
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου(7). Σχεδιάστηκε με άξονες τόσο την προσέγγιση των μελλοντικών χρηστών των Αρχείων και την εξοικείωσή τους με τα αρχειακά τεκμήρια, όσο και την κατάδειξη της εκπαιδευτικής χρήσης του αρχειακού υλικού. Στην επιλογή της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας καθοριστικό ρόλο έπαιξε, αφενός, η διαπίστωση ότι το κοινό των Αρχείων δεν αποτελείται από άτομα νεαρής ηλικίας ή άτομα της βασικής εκπαίδευσης και, αφετέρου, η παραδοχή ότι «όλοι οι σπουδαστές άνω των δεκαέξι θα πρέπει να έχουν κάποια επαφή με τον πλούτο των πρωτότυπων πηγών ως μέρος της γενικής παιδείας, διαφορετικά μία σημαντική και ίσως μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουν τα Αρχεία και την αρχειακή εργασία μπορεί να χαθεί και συνεπώς η γενικότερη άγνοια της κοινότητας για τα Αρχεία να διαιωνίζεται» (Pederson, 2000: 420).

Το πρόγραμμα έχει ως στόχο να καλλιεργήσει την αρχειακή συνείδηση των μαθητών και των εκπαιδευτικών καθιστώντας κατανοητό ότι τα Αρχεία δεν αποτελούν «αποθήκες εγγράφων», αλλά την πρότυπη οργάνωση τεκμηρίων, μία διαδικασία που κάθε άνθρωπος ακολουθεί στην καθημερινή ζωή του (π.χ. αρχεία φωτογραφιών). Αποτελεί την αφορμή για να δημιουργηθεί διάλογος μεταξύ των αρχειακών οργανισμών και της κοινωνίας, των Αρχείων και του σχολείου. Εισάγει τους μαθητές στη διαδικασία της αρχειακής έρευνας και τεκμηρίωσης με τη βοήθεια ενός διδακτικού παραδείγματος, ενώ οι δραστηριότητες που προτείνονται συμβάλλουν στην εκπαίδευση των μαθητών σχετικά με την αξιοποίηση του αρχειακού υλικού και στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα διατήρησης της αρχειακής κληρονομιάς. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές γνωρίζουν τα Αρχεία και τη χρησιμότητά τους καιγίνονται εν δυνάμει χρήστες τους.
 

Το πρόγραμμα ακολουθεί την ακόλουθη μέθοδο:
1. Ανακάλυψη της πληροφορίας από τους μαθητές.
2. Συστηματοποίηση της πληροφορίας με τη βοήθεια του δασκάλου και σύνδεση με το γνωστικό αντικείμενο.
3. Παιχνίδι εφαρμογής της γνώσης που αποκτήθηκε. 

Από το ειδικό στο γενικό, οι μαθητές συνδέουν την πληροφορία μίας μικρής ιστορίας με τη γενικότερη ιστορία και συνειδητοποιούν τη θέση των μικρών ιστοριών πλάι στην επίσημη εκδοχή της Ιστορίας.

Ο σχεδιασμός της μουσειοσκευής
Από την αρχή τέθηκε το ζήτημα της ελκυστικής εμφάνισης της μουσειοσκευής αλλά και της διαρκούς υπενθύμισης ότι το υλικό προέρχεται από αρχειακό οργανισμό. Για την ευαισθητοποίηση των χρηστών σε ζητήματα διατήρησης αρχειακού υλικού, τα τεκμήρια, αν και αναπαραγωγές, ομαδοποιήθηκαν σε συσκευασίες από αντιόξινο χαρτί και δέθηκαν με βαμβακερό νήμα. Όλο το υλικό τοποθετήθηκε σε αρχειακό κουτί. Η τελική εικόνα της μουσειοσκευής δίνει την
εντύπωση ενός αρχειακού φακέλου, όπως αυτός θα έφτανε στα χέρια ενός μελετητή που διεξάγει την έρευνά του στο αναγνωστήριο των Αρχείων

Το περιεχόμενο της μουσειοσκευής
Η μουσειοσκευή περιλαμβάνει ομοιότυπα τεκμηρίων των ΓΑΚ, φωτογραφίες, σχέδια και κατόψεις σχολείων, εικόνες εποπτικού υλικού της εποχής, φύλλα εργασίας-ανάλυσης τεκμηρίων, ένα χρονολόγιο(8), κάρτες για παιχνίδια ρόλων και κουίζ, ένα κόμικ, το βιβλίο του δασκάλου με οδηγίες για τη διεξαγωγή του προγράμματος και φάκελο με αποσπάσματα από τη σχετική βιβλιογραφία.
Τα αποσπάσματα αυτά ως δευτερογενείς πηγές αποβλέπουν στην άντληση πρόσθετων πληροφοριών, αλλά και την κάλυψη της ανάγκης διασταύρωσης των πληροφοριών 

Η επιλογή του αρχειακού υλικού
Κριτήριο για την επιλογή των συγκεκριμένων τεκμηρίων των ΓΑΚ, ήταν η ποικιλία του περιεχομένου τους και η σφαιρική αντιμετώπιση του ζητήματος, όπως π.χ. εγκύκλιοι, προγράμματα, κατάλογοι βιβλίων, ενδεικτικά των προθέσεων της πολιτικής εξουσίας αλλά και αλληλογραφία αφανών λειτουργών της εκπαίδευσης και πολιτών που δραστηριοποιούνται μακριά από το κέντρο εξουσίας. Στη μουσειοσκευή περιλαμβάνεται ως εργαλείο έρευνας και κατάλογος των αρχείων
των σχολείων της εποχής. Τα αρχεία είναι ταξινομημένα κατά περιοχή και διατίθενται για μελέτη στα ΓΑΚ. Ο κατάλογος παρατίθεται προκειμένου να ωθήσει τους μαθητές να επισκεφθούν τα ΓΑΚ, να μελετήσουν το θέμα σε τοπικό επίπεδο και να προσεγγίσουν την εκπαιδευτική ιστορία του τόπου τους έτσι ώστε, σε μία προέκταση του προγράμματος, ομάδες μαθητών να αφηγηθούν την ιστορία των σχολείων της περιοχής τους μέσα από τα τεκμήρια των ΓΑΚ. Τα αρχεία που θα προκύψουν από την μελέτη των μαθητών θα εμπλουτίζουν τη μουσειοσκευή, η οποία θα ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα.

Περιγραφή του προγράμματος
Στο πρώτο μέρος του προγράμματος γίνεται η εισαγωγή στην έννοια του αρχειακού τεκμηρίου, της διαφύλαξής του και της χρήσης του στη συγγραφή της ιστορίας. Προκειμένου να γίνει κατανοητή η αξία των τεκμηρίων και να εξοικειωθούν οι μαθητές με αυτά, η αρχική τους επαφή γίνεται μέσα από σύγχρονα τεκμήρια του οικείου περιβάλλοντός τους. Στην πρώτη δραστηριότητα (με τίτλο: Λίγη προθέρμανση) οι μαθητές καλούνται να προσκομίσουν ένα τεκμήριο από το σπίτι τους και με τη βοήθεια των φύλλων εργασίας να το αναλύσουν και να το παρουσιάσουν στην τάξη, απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με την προέλευση και τις πληροφορίες που αντλούνται από το τεκμήριο(9). Τα φύλλα εργασίας - ανάλυσης τεκμηρίων γραμμένα σε απλή γλώσσα, με ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών και σταδιακή μετάβαση από ερωτήσεις κλειστού τύπου σε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, οδηγούν τους μαθητές στην ανακάλυψη της πληροφορίας(10). 

Στη δεύτερη δραστηριότητα (με τίτλο: Λίγη θεωρία: Η μαγιά της ιστορίας) ο καθηγητής δίνει βασικές πληροφορίες για τη χρήση των τεκμηρίων και την αξία των πρωτογενών πηγών, ενώ εισάγει την έννοια της υποκειμενικότητας στην ερμηνεία της ιστορίας(11). Ακολουθούν απλές οδηγίες για το σωστό χειρισμό των τεκμηρίων (με τίτλο: Αλλά πριν ξεκινήσουμε: προσέχουμε για να έχουμε). Η τρίτη δραστηριότητα (με τίτλο: Ανακαλύψτε τους εχθρούς των Αρχείων) είναι ένα παιχνίδι με κάρτες. Στη μία πλευρά της κάρτας υπάρχουν φωτογραφίες φθαρμένων τεκμηρίων, ενώ στην πίσω όψη σχολιάζεται η κατάσταση διατήρησης, αποκαλύπτεται η αιτία της φθοράς και δίνονται στοιχεία και συστάσεις για την προστασία και την καλύτερη διατήρηση των τεκμηρίων. Ο λόγος είναι άμεσος και κάποτε παιγνιώδης. Λέξεις-κλειδιά στο κάτω μέρος της κάρτας παρέχουν δυνατότητα σύνδεσης με άλλα διδακτικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος(12) και γίνονται αφορμή επανάληψης ή άντλησης νέας γνώσης. Οι μαθητές παρατηρούν αρχικά τις φωτογραφίες στη μία όψη της κάρτας και υποθέτουν τη φύση και την αιτία της φθοράς. Γυρίζοντας την κάρτα ανακαλύπτουν την πραγματική φύση και αιτία(13).

Στην τέταρτη δραστηριότητα (με τίτλο: Τι είναι τέλος πάντων τα Αρχεία;), οι μαθητές μέσα από την ανάγνωση ενός κόμικ(14) ανακαλύπτουν με ευχάριστο και κατανοητό τρόπο τις λειτουργίες και τους χώρους των Αρχείων. Το δεύτερο και κύριο μέρος του προγράμματος αφορά στην ιστορία της εκπαίδευσης στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Η εισαγωγή στο θέμα γίνεται με ένα παιχνίδι ρόλων με κάρτες. Η δραστηριότητα έχει τίτλο “Μία συζήτηση για την αλληλοδιδακτική” μέθοδο και αποτελεί την αφορμή σύνδεσης με το εγχειρίδιο της Ιστορίας. Οι μαθητές μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων συνειδητοποιούν τους λόγους που οδήγησαν στην εισαγωγή της αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές χωρίζονται σε δύο ομάδες ανάλογα με το χρώμα της κάρτας που έχουν στα χέρια τους. Η κόκκινη ομάδα εκθέτει τα προβλήματα της ισχύουσας έως τότε συνδιδακτικής και ατομικής μεθόδου διδασκαλίας, ενώ η πράσινη ομάδα αναπτύσσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, όπως αυτά διαφαίνονταν στην ιστορική συγκυρία.
 

Στη συνέχεια ακολουθεί η επεξεργασία των φακέλων με τα ομοιότυπα των τεκμηρίων(15) των ΓΑΚ που υπάρχουν στη μουσειοσκευή. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και επεξεργάζονται τα τεκμήρια με τη βοήθεια των φύλλων εργασίας - ανάλυσης τεκμηρίων. Στο βιβλίο του δασκάλου, ο διδάσκων βρίσκει μία περίληψη για κάθε τεκμήριο, απαριθμούνται στοιχεία που θα πρέπει οι μαθητές να επισημάνουν, αναφέρονται λέξεις-κλειδιά και προτείνονται τρόποι σύνδεσης των τεκμηρίων με το φάκελο της βιβλιογραφίας και τα άλλα τεκμήρια της μουσειοσκευής. Προτείνονται ακόμα δραστηριότητες (γραφής, σύνθεσης, ανάλυσης κ.ά.)(16) και τίθενται ερωτήματα για επιπλέον προβληματισμό. Κάθε ομάδα μετά την επεξεργασία των τεκμηρίων καλείται να συμπληρώσει τις μικρές ιστορίες στο χρονολόγιο(17). Το χρονολόγιο γίνεται σημείο αναφοράς και ένταξης των τεκμηρίων στη γραμμή του χρόνου και οι μαθητές διαπιστώνουν ότι δίπλα στα μεγάλα γεγονότα στέκονται οι μικρές ιστορίες που αφηγούνται τα τεκμήρια. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα (με τίτλο: Μικρές ιστορίες. Γράψε κι εσύ ιστορία) αποτελεί εισαγωγή στη διαδικασία συγγραφής της ιστορίας. Οι μαθητές αντιπαραθέτουν απόψεις και αντλούν επιχειρήματα για την υποστήριξη μίας θέσης, κατανοούν την οπτική του συντάκτη και προσπαθούν να προσεγγίσουν το ίδιο ζήτημα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
 

Στο τρίτο μέρος του προγράμματος (με τίτλο: Μια μέρα στο αλληλοδιδακτικό) γίνεται η αποφόρτιση των μαθητών μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων με κάρτες. Οι μαθητές βιώνουν την πειθαρχία του αλληλοδιδακτικού σχολείου εκτελώντας αυθεντικά προστάγματα. Μία ακόμα δραστηριότητα αποφόρτισης προτείνει στους μαθητές να σχεδιάσουν την κάτοψη και τον εξοπλισμό ενός αλληλοδιδακτικού σχολείου. Χρησιμοποιούν κατόψεις διαθέσιμων κτιρίων της εποχής (αρχοντικά, τζαμιά κλπ) και συμβουλεύονται αποσπάσματα του Οδηγού της αλληλοδιδακτικής(18) βάσει του οποίου οργανώθηκε το εκπαιδευτικό σύστημα της μετεπαναστατικής Ελλάδας. 

Αξιολόγηση
Για το σχεδιασμό του υλικού και των δραστηριοτήτων που περιγράφηκαν τέθηκαν από την αρχή οι στόχοι και καθορίστηκαν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αυτά με τη βοήθεια του εργαλείου Generic Learning Outcomes (19) μπορούν να ομαδοποιηθούν ως εξής και να χρησιμεύσουν ως βάση για την τελική αξιολόγηση του προγράμματος:
• Γνώση και κατανόηση Οι μαθητές γνωρίζουν την πρώτη μέθοδο διδασκαλίας που εφαρμόστηκε στο ελληνικό κράτος, εντοπίζουν συγκεκριμένα πρόσωπα και τη δράση τους, αποκτώντας έτσι ειδικές γνώσεις. Οι αφηγήσεις των τεκμηρίων σε πρώτο πρόσωπο ζωντανεύουν την ιστορία της εκπαίδευσης και βοηθούν στη σύνδεση προσώπων και γεγονότων, ενώ οι μα θητές χρησιμοποιούν την προηγούμενη γνώση με νέο τρόπο.
• Δεξιότητες Οι μαθητές μαθαίνουν να αντλούν πληροφορίες από διαφόρων ειδών τεκμήρια, σκέφτονται κριτικά, αναλυτικά και συνθετικά, εξοικειώνονται με γλωσσικά φαινόμενα, ανάλυση πινάκων, στατιστικές. Εργάζονται σε ομάδες, επιχειρηματολογούν και παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους, ασκούνται στη γραπτή και προφορική επικοινωνία, ενώ εμπλέκονται συναισθηματικά με ασκήσεις ενσυναίσθησης.
• Στάση και αξίες Οι μαθητές καλλιεργούν στάση απέναντι στα προβλήματα της εκπαίδευσης, απέναντι σε οργανισμούς διαφύλαξης της μνήμης, όπως είναι τα αρχεία, και εμβαθύνουν σε αιτίες και οπτικές προσέγγισης.
• Ψυχαγωγία, έμπνευση και δημιουργικότητα Οι μαθητές παίζουν παιχνίδια ρόλων και κουίζ, σχεδιάζουν εξοπλισμό σχολείων, δραματοποιούν συζητήσεις, εκτελούν παραγγέλματα της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, ηλικίας 200 χρόνων.
• Δράση, συμπεριφορά, εξέλιξη Οι μαθητές εκφράζουν γνώμες και κρίσεις με μεγαλύτερη ελευθερία, αντιμετωπίζουν με υπευθυνότητα τα προβλήματα της εκπαίδευσης, κατανοούν την οπτική των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας και αναγνωρίζουν την αξία των πρωτογενών πηγών, ενώ παράλληλα καλλιεργείται το ενδιαφέρον τους για τη μικρή και ιδιωτική ιστορία που βρίσκεται στο περιθώριο της Ιστορίας των γεγονότων και των προσωπικοτήτων. 

Στη μουσειοσκευή περιέχονται φύλλα αξιολόγησης για τους δασκάλους και τους μαθητές. Οι χρήστες καλούνται να εντοπίσουν τα δυνατά και αδύνατα σημεία του προγράμματος και να προτείνουν άλλα θέματα εκπαιδευτικών δράσεων κατευθύνοντας έτσι το φορέα στο σχεδιασμό προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σχολικού κοινού.

σημειώσεις

1. Πολλά παραδείγματα προς αυτή την κατεύθυνση στο Report of the Archives Task Force 2004.

2. Για μια ενδιαφέρουσα αποτίμηση της ελληνικής αρχειακής πραγματικότητας στο Γιαννακόπουλος - Μπάγιας, 2004: 11-65.
3. Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους αποτελούν ενιαία αυτοτελή υπηρεσία η οποία υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (Ν. 1946/1991, Άρθρο 9, α΄). Τα θέματα των αρχείων χειρίζεται ο Ειδικός Γραμματέας του Ενιαίου Διοικητικού
Τομέα Εποπτικών Μέσων Διδασκαλίας Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης, Βιβλιοθηκών και Αρχείων του ΥΠΕΠΘ.

4. Η έλλειψη εκπαιδευτικού και πολιτιστικού προσανατολισμού σχολιάζεται μεταξύ άλλων και στο Χατζηγιάννη, 2004: 115.
5. Μερικές από τις υπηρεσίες των ΓΑΚ που έχουν κατά καιρούς σχεδιάσει και υλοποιήσει εκπαιδευτικά προγράμματα είναι τα ΓΑΚ Σάμου, Καβάλας, Μαγνησίας και Αγιάς. Ιδιαίτερα δυναμική είναι η εκπαιδευτική δραστηριότητα των ΓΑΚ Νομού Ευβοίας. Η αξιοποίηση της διε-
θνούς εμπειρίας, η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, η αξιοποίηση του γεγονότος ότι ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων προέρχεται από το χώρο της εκπαίδευσης, αλλά κυρίως ο σαφής προσανατολισμός του φορέα προς το ευρύ κοινό, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία μεγάλου αριθμού πρωτότυπων προγραμμάτων και δράσεων και στην καλλιέργεια στενής σχέσης του αρχειακού φορέα με την τοπική κοινωνία (Περιγραφή μερικών από τα προγράμματα που σχεδιάζουν
και υλοποιούν τα ΓΑΚ Ευβοίας στο Χατζηγιάννη, 2004: 116-129).

6. Η σύνδεση με το μάθημα της Ιστορίας φιλοδοξεί να ζωντανέψει την περιληπτική αφήγηση της ιστορίας της εκπαίδευσης των σχολικών εγχειριδίων και να καταδείξει τη δυνατότητα πολλαπλών προσεγγίσεων της Ιστορίας.
7. Ιδιαίτερα της Γ’ Γυμνασίου και Γ’ Λυκείου

8. Η σύνταξη του χρονολογίου βασίστηκε σε χρονολόγιο που προτείνει ο Δημαράς (1999: χ.α.σ.).

9. . Η εισαγωγική δραστηριότητα βασίζεται σε πρόγραμμα που διατίθεται ηλεκτρονικά στη διεύθυνση των Εθνικών Αρχείων των ΗΠΑ (NARA) (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).
10. Ιδέες για τα φύλλα ανάλυσης τεκμηρίων αντλήθηκαν από το Διαδίκτυο & Διδασκαλία  (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).
11. Σχετικό κείμενο στο βιβλίο του δασκάλου υποδεικνύει τα βασικά σημεία. 

12. Για παράδειγμα ως λέξη-κλειδί δίνεται η λέξη «οξείδωση» ως σύνδεση με το μάθημα της Χημείας.
13. Οι φωτογραφίες των φθαρμένων τεκμηρίων προέρχονται από τα Αρχεία του Οντάριο (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).
14. Διασκευή στα ελληνικά του Ana Melero Casado, 1999. Εκφράζονται ευχαριστίες προς την προϊσταμένη των ΓΑΚ Νομού Ευβοίας κα Κάλλια Χατζηγιάννη που παρείχε την ισπανική έκδοση 

15. Τα τεκμήρια φέρουν τίτλους όπως π.χ. “Θεωρία και πράξη: ένα ζευγάρι αφοσιωμένο στην παιδεία των πρώτων ελεύθερων Ελλήνων”, “Για ένα σχολείο στη μεθόριο του 1845”, “Να ζεις στο Μεσολόγγι” κ.ά., με σκοπό να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και να τους προϊδεάσουν για το περιεχόμενο των τεκμηρίων.
16. Π.χ. να γράψουν ένα γράμμα, να συσχετίσουν στοιχεία κ.ά.
17. Το χρονολόγιο είναι οργανωμένο σε στήλες (υπό τους τίτλους Γενική Ιστορία, Ελληνική Πνευματική Ζωή, Ξένη Πνευματική Ζωή, Ελληνική Εκπαίδευση και Μικρές Ιστορίες) και εικονογραφημένο. Η τελευταία στήλη (Μικρές Ιστορίες) είναι κενή και συμπληρώνεται από τους μαθητές με τις ιστορίες που θα προκύψουν από την επεξεργασία των τεκμηρίων.

18. Η πρώτη έκδοση είχε κυκλοφορήσει στην Αίγινα το 1830 με τον τίτλο Εγχειρίδον δια τ΄ αλληλοδιδακτικά σχολεία, ή Οδηγός της αλληλοδιδακτικής μεθόδου υπό Σαραζίνου. Πρόκειται για μετάφραση γαλλικού έργου από τον Ι. Κοκκώνη.
19. Παρουσίαση των Generic Learning Outcomes (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 

Γιαννακόπουλος, Γ., Μπάγιας, Α. 2004, Όψεις και προοπτικές του ελληνικού αρχειακού συστήματος: Προβληματισμοί και προτάσεις για τη διαμόρφωση εθνικής αρχειακής πολιτικής, Αρχειακός Δεσμός, Περιοδική Έκδοση των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Τόμος 1, Αθήνα, 11-65.
 

Δημαράς, Α. 1999, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε (Τεκμήρια ιστορίας) 1821-1894, Α΄ τόμος, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη ΕΣΤΙΑ, Αθήνα.
 

Melero Casado, A. - Hermida Ruiz, J. 1999, Un dia en el archive, Cinsejeria de Cultura, Direccion General de Instituciones del Patrimonio, Sevilla.
 

Χατζηγιάννη, Κ. 2004, Εκπαιδευτικές δραστηριότητες των Αρχείων, Αρχειακός Δεσμός, Περιοδική Έκδοση των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Τόμος 1, Αθήνα,109-129.
 

Pederson, A. 2000, Εκπαίδευση χρηστών και Δημόσιες Σχέσεις, στο Εllis J. (επιμ.), Η Διαχείριση των Αρχείων (μτφρ. Ζωή Οικονόμου), τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός-Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, Αθήνα, 382-434.

Report of the Archives Task Force 2004, Listening to the Past, Speaking to the Future: Report of the Archives Task Force.
 

ΓΑΚ Νομού Ευβοίας
 

Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ 

Archives of Ontario
 

Ο σελιδοδείκτης του μήνα

Η αίθουσα του αναγνωστηρίου είναι επιβλητική. Μακρόστενη, με συστοιχίες παραθύρων που την κοσμούν κατά μήκος, με δρύινες ανεμόσκαλες και ξύλινους, κρεμαστούς διαδρόμους μπρος στα βιβλιοστάσια, είναι στρωμένη με μεγάλες, σκούρες πλάκες μαρμάρου. Τα επιμηκή τραπέζια της στολίζονται με χάλκινα ατομικά φωτιστικά παρατεταγμένα εν σειρά, οι καρτελοθήκες είναι σκαλιστές, περίτεχνα φινιρισμένες.  

Α. Αντονάς: Ο Φλογοκρύπτης