Τα Αρχεία πάνε σχολείο… Μια πρόταση μουσειοσκευής για τα Γενικά Αρχεία του Κράτους

 

άρθρο των Μ. Γιαννίκου, Μ. Ζαχαροπούλου, Μ. Λιάσκα

στο περιοδικό Μουσείο Νο 5, 07-2007

Όλοι είμαστε υποκείμενα της ιστορίας και τα αρχεία περιλαμβάνουν στοιχεία της ιστορίας του καθενός μας. Αποτελεί καίριο αίτημα τα Αρχεία να είναι ανοικτά, προσβάσιμα και να έχουν κάτι να προσφέρουν στον κάθε πολίτη. Το άρθρο αποτελεί συνοπτική παρουσίαση μιας μουσειοσκευής που σχεδιάστηκε με δύο άξονες: αφενός την εξοικείωση των εφήβων με το χειρισμό του αρχειακού
υλικού και αφετέρου την επεξεργασία πρωτογενών πηγών ιστορίας.
Το αρχειακό υλικό της μουσειοσκευής προέρχεται από τις συλλογές των Γενικών Αρχείων του Κράτους και παρουσιάζει όψεις της εκπαιδευτικής πρακτικής κατά τις πρώτες δεκαετίες του ελληνικού κράτους. Το εποπτικό υλικό υποστηρίζει μια ποικιλία από δραστηριότητες όπως δραματοποιήσεις, παιχνίδια με κάρτες, σχέδιο, σύνταξη επιστολών και συγγραφή ιστοριών. Στο κέντρο του σχεδιασμού της μουσειοσκευής βρίσκεται η πεποίθηση ότι η μάθηση είναι μια διαδικασία ενεργητικής συναισθηματικής εμπλοκής και εμπειρίας.
Διδάσκοντες και μαθητές ενθαρρύνονται να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα του προγράμματος και να προτείνουν άλλα θέματα που θα ήθελαν να προσεγγίσουν με τη χρήση αρχειακού υλικού.

Το ξεκλείδωμα της αρχειακής κληρονομιάς και η διάθεσή της σε όλους τους πολίτες με ένα τρόπο που να τους εμπλέκει και να τους ενθαρρύνει να χρησιμοποιήσουν τα αρχεία για προσωπικούς, κοινοτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, βρίσκεται στο επίκεντρο μεγάλων αρχειακών οργανισμών και συλλογικών οργάνων διαχείρισης πολιτισμικής κληρονομιάς διεθνώς(1). Η ηλεκτρονική διάθεση υλικού κρατικών και ιδιωτικών αρχειακών προγραμμάτων και η οργάνωσή του με τρόπο ώστε να ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα παραδοσιακών και νέων χρηστών, η σύνδεση με τα αναλυτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης, η ηλεκτρονική σύνδεση των αρχειακών οργανισμών με διαφόρων τύπων αρχεία από ατομικές και συλλογικές δράσεις, ο διαρκής εμπλουτισμός με αρχεία σε διαφορετικά υποστρώματα, στηρίζουν τον καίριο ρόλο των αρχείων στην τυπική, άτυπη και δια βίου εκπαίδευση. Έτσι, τα αρχεία γίνονται αντικείμενο μελέτης και εργαλείο μάθησης.

Η ελληνική αρχειακή πραγματικότητα παρά τα σημαντικά βήματα σε επίπεδο οργάνωσης και υποδομών τα τελευταία χρόνια(2), εξακολουθεί να συντηρεί μια υποβαθμισμένη σχέση με το ευρύ κοινό: εν πολλοίς τα ελληνικά αρχεία παραμένουν το απόμερο καταφύγιο του μοναχικού ερευνητή, ένα στερεότυπο που διεθνώς έχει ανατραπεί. Ο κεντρικός σχεδιασμός του Υπουργείου Παιδείας(3) δεν αξιοποιεί τη μαθησιακή και πολιτιστική διάσταση των αρχείων. Η κρατική αρχειακή υπηρεσία (Γενικά Αρχεία του Κράτους) υπό το βάρος του ελλείμματος ανθρώπινου δυναμικού και πόρων δεν έχει αναπτύξει ως σήμερα συντονισμένες πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση(4).
Παρόλα αυτά, σε περιφερειακό επίπεδο τα πρώτα βήματα για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων χρονολογούνται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990(5).

Η πρόταση
Στο πλαίσιο της καλλιέργειας της σχέσης των Αρχείων με το κοινό και της αναβάθμισης του ρόλου τους στην εκπαίδευση, εντάσσεται η πρόταση μουσειοσκευής που αποτελεί το θέμα του παρόντος άρθρου. Η μουσειοσκευή υλοποιήθηκε για τις ανάγκες του μαθήματος Μελέτες Περιπτώσεων του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Μουσειακές Σπουδές» του Πανεπιστημίου Αθηνών από τις φοιτήτριες Μ. Γαννίκου, Μ. Ζαχαροπούλου και Μ. Λιάσκα με την παρακολούθηση της καθηγήτριας του Ιονίου Πανεπιστημίου Ε. Αντζουλάτου-Ρετσίλα. 

Το θέμα της Μουσειοσκευής
To θέμα της μουσειοσκευής είναι: Προσδοκίες και αντιξοότητες στην εκπαιδευτική πρακτική του νεοσύστατου ελληνικού κράτους (1825-1850). Το θέμα επιλέχθηκε με στόχο τη σύνδεση με το διδακτικό αντικείμενο της Ιστορίας Νεοτέρων Χρόνων(6) και τη

συναισθηματική εμπλοκή των μαθητών με την ανάκληση των εμπειριών τους. Κεντρικό ρόλο στην επιλογή του θέματος έπαιξε και ο σύγχρονος προβληματισμός γύρω από το ζήτημα της παιδείας που εκδηλώθηκε με δυναμικό τρόπο κατά το τρέχον έτος, με την πεποίθηση ότι η επεξεργασία πρωτογενών πηγών οδηγεί στην καλλιέργεια της στάσης των νεαρών πολιτών απέναντι σε επίκαιρα ζητήματα. Θέματα επίσημης αλληλογραφίας, γλώσσας και διγλωσσίας, υλικών γραφής αλλά και θέματα διατήρησης των τεκμηρίων τίθενται παράλληλα με το κύριο θέμα του προγράμματος. 

Το κοινό και οι στόχοι του προγράμματος
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου(7). Σχεδιάστηκε με άξονες τόσο την προσέγγιση των μελλοντικών χρηστών των Αρχείων και την εξοικείωσή τους με τα αρχειακά τεκμήρια, όσο και την κατάδειξη της εκπαιδευτικής χρήσης του αρχειακού υλικού. Στην επιλογή της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας καθοριστικό ρόλο έπαιξε, αφενός, η διαπίστωση ότι το κοινό των Αρχείων δεν αποτελείται από άτομα νεαρής ηλικίας ή άτομα της βασικής εκπαίδευσης και, αφετέρου, η παραδοχή ότι «όλοι οι σπουδαστές άνω των δεκαέξι θα πρέπει να έχουν κάποια επαφή με τον πλούτο των πρωτότυπων πηγών ως μέρος της γενικής παιδείας, διαφορετικά μία σημαντική και ίσως μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουν τα Αρχεία και την αρχειακή εργασία μπορεί να χαθεί και συνεπώς η γενικότερη άγνοια της κοινότητας για τα Αρχεία να διαιωνίζεται» (Pederson, 2000: 420).

Το πρόγραμμα έχει ως στόχο να καλλιεργήσει την αρχειακή συνείδηση των μαθητών και των εκπαιδευτικών καθιστώντας κατανοητό ότι τα Αρχεία δεν αποτελούν «αποθήκες εγγράφων», αλλά την πρότυπη οργάνωση τεκμηρίων, μία διαδικασία που κάθε άνθρωπος ακολουθεί στην καθημερινή ζωή του (π.χ. αρχεία φωτογραφιών). Αποτελεί την αφορμή για να δημιουργηθεί διάλογος μεταξύ των αρχειακών οργανισμών και της κοινωνίας, των Αρχείων και του σχολείου. Εισάγει τους μαθητές στη διαδικασία της αρχειακής έρευνας και τεκμηρίωσης με τη βοήθεια ενός διδακτικού παραδείγματος, ενώ οι δραστηριότητες που προτείνονται συμβάλλουν στην εκπαίδευση των μαθητών σχετικά με την αξιοποίηση του αρχειακού υλικού και στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα διατήρησης της αρχειακής κληρονομιάς. Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές γνωρίζουν τα Αρχεία και τη χρησιμότητά τους καιγίνονται εν δυνάμει χρήστες τους.
 

Το πρόγραμμα ακολουθεί την ακόλουθη μέθοδο:
1. Ανακάλυψη της πληροφορίας από τους μαθητές.
2. Συστηματοποίηση της πληροφορίας με τη βοήθεια του δασκάλου και σύνδεση με το γνωστικό αντικείμενο.
3. Παιχνίδι εφαρμογής της γνώσης που αποκτήθηκε. 

Από το ειδικό στο γενικό, οι μαθητές συνδέουν την πληροφορία μίας μικρής ιστορίας με τη γενικότερη ιστορία και συνειδητοποιούν τη θέση των μικρών ιστοριών πλάι στην επίσημη εκδοχή της Ιστορίας.

Ο σχεδιασμός της μουσειοσκευής
Από την αρχή τέθηκε το ζήτημα της ελκυστικής εμφάνισης της μουσειοσκευής αλλά και της διαρκούς υπενθύμισης ότι το υλικό προέρχεται από αρχειακό οργανισμό. Για την ευαισθητοποίηση των χρηστών σε ζητήματα διατήρησης αρχειακού υλικού, τα τεκμήρια, αν και αναπαραγωγές, ομαδοποιήθηκαν σε συσκευασίες από αντιόξινο χαρτί και δέθηκαν με βαμβακερό νήμα. Όλο το υλικό τοποθετήθηκε σε αρχειακό κουτί. Η τελική εικόνα της μουσειοσκευής δίνει την
εντύπωση ενός αρχειακού φακέλου, όπως αυτός θα έφτανε στα χέρια ενός μελετητή που διεξάγει την έρευνά του στο αναγνωστήριο των Αρχείων

Το περιεχόμενο της μουσειοσκευής
Η μουσειοσκευή περιλαμβάνει ομοιότυπα τεκμηρίων των ΓΑΚ, φωτογραφίες, σχέδια και κατόψεις σχολείων, εικόνες εποπτικού υλικού της εποχής, φύλλα εργασίας-ανάλυσης τεκμηρίων, ένα χρονολόγιο(8), κάρτες για παιχνίδια ρόλων και κουίζ, ένα κόμικ, το βιβλίο του δασκάλου με οδηγίες για τη διεξαγωγή του προγράμματος και φάκελο με αποσπάσματα από τη σχετική βιβλιογραφία.
Τα αποσπάσματα αυτά ως δευτερογενείς πηγές αποβλέπουν στην άντληση πρόσθετων πληροφοριών, αλλά και την κάλυψη της ανάγκης διασταύρωσης των πληροφοριών 

Η επιλογή του αρχειακού υλικού
Κριτήριο για την επιλογή των συγκεκριμένων τεκμηρίων των ΓΑΚ, ήταν η ποικιλία του περιεχομένου τους και η σφαιρική αντιμετώπιση του ζητήματος, όπως π.χ. εγκύκλιοι, προγράμματα, κατάλογοι βιβλίων, ενδεικτικά των προθέσεων της πολιτικής εξουσίας αλλά και αλληλογραφία αφανών λειτουργών της εκπαίδευσης και πολιτών που δραστηριοποιούνται μακριά από το κέντρο εξουσίας. Στη μουσειοσκευή περιλαμβάνεται ως εργαλείο έρευνας και κατάλογος των αρχείων
των σχολείων της εποχής. Τα αρχεία είναι ταξινομημένα κατά περιοχή και διατίθενται για μελέτη στα ΓΑΚ. Ο κατάλογος παρατίθεται προκειμένου να ωθήσει τους μαθητές να επισκεφθούν τα ΓΑΚ, να μελετήσουν το θέμα σε τοπικό επίπεδο και να προσεγγίσουν την εκπαιδευτική ιστορία του τόπου τους έτσι ώστε, σε μία προέκταση του προγράμματος, ομάδες μαθητών να αφηγηθούν την ιστορία των σχολείων της περιοχής τους μέσα από τα τεκμήρια των ΓΑΚ. Τα αρχεία που θα προκύψουν από την μελέτη των μαθητών θα εμπλουτίζουν τη μουσειοσκευή, η οποία θα ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα.

Περιγραφή του προγράμματος
Στο πρώτο μέρος του προγράμματος γίνεται η εισαγωγή στην έννοια του αρχειακού τεκμηρίου, της διαφύλαξής του και της χρήσης του στη συγγραφή της ιστορίας. Προκειμένου να γίνει κατανοητή η αξία των τεκμηρίων και να εξοικειωθούν οι μαθητές με αυτά, η αρχική τους επαφή γίνεται μέσα από σύγχρονα τεκμήρια του οικείου περιβάλλοντός τους. Στην πρώτη δραστηριότητα (με τίτλο: Λίγη προθέρμανση) οι μαθητές καλούνται να προσκομίσουν ένα τεκμήριο από το σπίτι τους και με τη βοήθεια των φύλλων εργασίας να το αναλύσουν και να το παρουσιάσουν στην τάξη, απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με την προέλευση και τις πληροφορίες που αντλούνται από το τεκμήριο(9). Τα φύλλα εργασίας - ανάλυσης τεκμηρίων γραμμένα σε απλή γλώσσα, με ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών και σταδιακή μετάβαση από ερωτήσεις κλειστού τύπου σε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου, οδηγούν τους μαθητές στην ανακάλυψη της πληροφορίας(10). 

Στη δεύτερη δραστηριότητα (με τίτλο: Λίγη θεωρία: Η μαγιά της ιστορίας) ο καθηγητής δίνει βασικές πληροφορίες για τη χρήση των τεκμηρίων και την αξία των πρωτογενών πηγών, ενώ εισάγει την έννοια της υποκειμενικότητας στην ερμηνεία της ιστορίας(11). Ακολουθούν απλές οδηγίες για το σωστό χειρισμό των τεκμηρίων (με τίτλο: Αλλά πριν ξεκινήσουμε: προσέχουμε για να έχουμε). Η τρίτη δραστηριότητα (με τίτλο: Ανακαλύψτε τους εχθρούς των Αρχείων) είναι ένα παιχνίδι με κάρτες. Στη μία πλευρά της κάρτας υπάρχουν φωτογραφίες φθαρμένων τεκμηρίων, ενώ στην πίσω όψη σχολιάζεται η κατάσταση διατήρησης, αποκαλύπτεται η αιτία της φθοράς και δίνονται στοιχεία και συστάσεις για την προστασία και την καλύτερη διατήρηση των τεκμηρίων. Ο λόγος είναι άμεσος και κάποτε παιγνιώδης. Λέξεις-κλειδιά στο κάτω μέρος της κάρτας παρέχουν δυνατότητα σύνδεσης με άλλα διδακτικά αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος(12) και γίνονται αφορμή επανάληψης ή άντλησης νέας γνώσης. Οι μαθητές παρατηρούν αρχικά τις φωτογραφίες στη μία όψη της κάρτας και υποθέτουν τη φύση και την αιτία της φθοράς. Γυρίζοντας την κάρτα ανακαλύπτουν την πραγματική φύση και αιτία(13).

Στην τέταρτη δραστηριότητα (με τίτλο: Τι είναι τέλος πάντων τα Αρχεία;), οι μαθητές μέσα από την ανάγνωση ενός κόμικ(14) ανακαλύπτουν με ευχάριστο και κατανοητό τρόπο τις λειτουργίες και τους χώρους των Αρχείων. Το δεύτερο και κύριο μέρος του προγράμματος αφορά στην ιστορία της εκπαίδευσης στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Η εισαγωγή στο θέμα γίνεται με ένα παιχνίδι ρόλων με κάρτες. Η δραστηριότητα έχει τίτλο “Μία συζήτηση για την αλληλοδιδακτική” μέθοδο και αποτελεί την αφορμή σύνδεσης με το εγχειρίδιο της Ιστορίας. Οι μαθητές μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων συνειδητοποιούν τους λόγους που οδήγησαν στην εισαγωγή της αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Στη δραστηριότητα αυτή οι μαθητές χωρίζονται σε δύο ομάδες ανάλογα με το χρώμα της κάρτας που έχουν στα χέρια τους. Η κόκκινη ομάδα εκθέτει τα προβλήματα της ισχύουσας έως τότε συνδιδακτικής και ατομικής μεθόδου διδασκαλίας, ενώ η πράσινη ομάδα αναπτύσσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, όπως αυτά διαφαίνονταν στην ιστορική συγκυρία.
 

Στη συνέχεια ακολουθεί η επεξεργασία των φακέλων με τα ομοιότυπα των τεκμηρίων(15) των ΓΑΚ που υπάρχουν στη μουσειοσκευή. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και επεξεργάζονται τα τεκμήρια με τη βοήθεια των φύλλων εργασίας - ανάλυσης τεκμηρίων. Στο βιβλίο του δασκάλου, ο διδάσκων βρίσκει μία περίληψη για κάθε τεκμήριο, απαριθμούνται στοιχεία που θα πρέπει οι μαθητές να επισημάνουν, αναφέρονται λέξεις-κλειδιά και προτείνονται τρόποι σύνδεσης των τεκμηρίων με το φάκελο της βιβλιογραφίας και τα άλλα τεκμήρια της μουσειοσκευής. Προτείνονται ακόμα δραστηριότητες (γραφής, σύνθεσης, ανάλυσης κ.ά.)(16) και τίθενται ερωτήματα για επιπλέον προβληματισμό. Κάθε ομάδα μετά την επεξεργασία των τεκμηρίων καλείται να συμπληρώσει τις μικρές ιστορίες στο χρονολόγιο(17). Το χρονολόγιο γίνεται σημείο αναφοράς και ένταξης των τεκμηρίων στη γραμμή του χρόνου και οι μαθητές διαπιστώνουν ότι δίπλα στα μεγάλα γεγονότα στέκονται οι μικρές ιστορίες που αφηγούνται τα τεκμήρια. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα (με τίτλο: Μικρές ιστορίες. Γράψε κι εσύ ιστορία) αποτελεί εισαγωγή στη διαδικασία συγγραφής της ιστορίας. Οι μαθητές αντιπαραθέτουν απόψεις και αντλούν επιχειρήματα για την υποστήριξη μίας θέσης, κατανοούν την οπτική του συντάκτη και προσπαθούν να προσεγγίσουν το ίδιο ζήτημα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
 

Στο τρίτο μέρος του προγράμματος (με τίτλο: Μια μέρα στο αλληλοδιδακτικό) γίνεται η αποφόρτιση των μαθητών μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων με κάρτες. Οι μαθητές βιώνουν την πειθαρχία του αλληλοδιδακτικού σχολείου εκτελώντας αυθεντικά προστάγματα. Μία ακόμα δραστηριότητα αποφόρτισης προτείνει στους μαθητές να σχεδιάσουν την κάτοψη και τον εξοπλισμό ενός αλληλοδιδακτικού σχολείου. Χρησιμοποιούν κατόψεις διαθέσιμων κτιρίων της εποχής (αρχοντικά, τζαμιά κλπ) και συμβουλεύονται αποσπάσματα του Οδηγού της αλληλοδιδακτικής(18) βάσει του οποίου οργανώθηκε το εκπαιδευτικό σύστημα της μετεπαναστατικής Ελλάδας. 

Αξιολόγηση
Για το σχεδιασμό του υλικού και των δραστηριοτήτων που περιγράφηκαν τέθηκαν από την αρχή οι στόχοι και καθορίστηκαν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Αυτά με τη βοήθεια του εργαλείου Generic Learning Outcomes (19) μπορούν να ομαδοποιηθούν ως εξής και να χρησιμεύσουν ως βάση για την τελική αξιολόγηση του προγράμματος:
• Γνώση και κατανόηση Οι μαθητές γνωρίζουν την πρώτη μέθοδο διδασκαλίας που εφαρμόστηκε στο ελληνικό κράτος, εντοπίζουν συγκεκριμένα πρόσωπα και τη δράση τους, αποκτώντας έτσι ειδικές γνώσεις. Οι αφηγήσεις των τεκμηρίων σε πρώτο πρόσωπο ζωντανεύουν την ιστορία της εκπαίδευσης και βοηθούν στη σύνδεση προσώπων και γεγονότων, ενώ οι μα θητές χρησιμοποιούν την προηγούμενη γνώση με νέο τρόπο.
• Δεξιότητες Οι μαθητές μαθαίνουν να αντλούν πληροφορίες από διαφόρων ειδών τεκμήρια, σκέφτονται κριτικά, αναλυτικά και συνθετικά, εξοικειώνονται με γλωσσικά φαινόμενα, ανάλυση πινάκων, στατιστικές. Εργάζονται σε ομάδες, επιχειρηματολογούν και παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους, ασκούνται στη γραπτή και προφορική επικοινωνία, ενώ εμπλέκονται συναισθηματικά με ασκήσεις ενσυναίσθησης.
• Στάση και αξίες Οι μαθητές καλλιεργούν στάση απέναντι στα προβλήματα της εκπαίδευσης, απέναντι σε οργανισμούς διαφύλαξης της μνήμης, όπως είναι τα αρχεία, και εμβαθύνουν σε αιτίες και οπτικές προσέγγισης.
• Ψυχαγωγία, έμπνευση και δημιουργικότητα Οι μαθητές παίζουν παιχνίδια ρόλων και κουίζ, σχεδιάζουν εξοπλισμό σχολείων, δραματοποιούν συζητήσεις, εκτελούν παραγγέλματα της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, ηλικίας 200 χρόνων.
• Δράση, συμπεριφορά, εξέλιξη Οι μαθητές εκφράζουν γνώμες και κρίσεις με μεγαλύτερη ελευθερία, αντιμετωπίζουν με υπευθυνότητα τα προβλήματα της εκπαίδευσης, κατανοούν την οπτική των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας και αναγνωρίζουν την αξία των πρωτογενών πηγών, ενώ παράλληλα καλλιεργείται το ενδιαφέρον τους για τη μικρή και ιδιωτική ιστορία που βρίσκεται στο περιθώριο της Ιστορίας των γεγονότων και των προσωπικοτήτων. 

Στη μουσειοσκευή περιέχονται φύλλα αξιολόγησης για τους δασκάλους και τους μαθητές. Οι χρήστες καλούνται να εντοπίσουν τα δυνατά και αδύνατα σημεία του προγράμματος και να προτείνουν άλλα θέματα εκπαιδευτικών δράσεων κατευθύνοντας έτσι το φορέα στο σχεδιασμό προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του σχολικού κοινού.

σημειώσεις

1. Πολλά παραδείγματα προς αυτή την κατεύθυνση στο Report of the Archives Task Force 2004.

2. Για μια ενδιαφέρουσα αποτίμηση της ελληνικής αρχειακής πραγματικότητας στο Γιαννακόπουλος - Μπάγιας, 2004: 11-65.
3. Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους αποτελούν ενιαία αυτοτελή υπηρεσία η οποία υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (Ν. 1946/1991, Άρθρο 9, α΄). Τα θέματα των αρχείων χειρίζεται ο Ειδικός Γραμματέας του Ενιαίου Διοικητικού
Τομέα Εποπτικών Μέσων Διδασκαλίας Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης, Βιβλιοθηκών και Αρχείων του ΥΠΕΠΘ.

4. Η έλλειψη εκπαιδευτικού και πολιτιστικού προσανατολισμού σχολιάζεται μεταξύ άλλων και στο Χατζηγιάννη, 2004: 115.
5. Μερικές από τις υπηρεσίες των ΓΑΚ που έχουν κατά καιρούς σχεδιάσει και υλοποιήσει εκπαιδευτικά προγράμματα είναι τα ΓΑΚ Σάμου, Καβάλας, Μαγνησίας και Αγιάς. Ιδιαίτερα δυναμική είναι η εκπαιδευτική δραστηριότητα των ΓΑΚ Νομού Ευβοίας. Η αξιοποίηση της διε-
θνούς εμπειρίας, η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, η αξιοποίηση του γεγονότος ότι ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων προέρχεται από το χώρο της εκπαίδευσης, αλλά κυρίως ο σαφής προσανατολισμός του φορέα προς το ευρύ κοινό, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία μεγάλου αριθμού πρωτότυπων προγραμμάτων και δράσεων και στην καλλιέργεια στενής σχέσης του αρχειακού φορέα με την τοπική κοινωνία (Περιγραφή μερικών από τα προγράμματα που σχεδιάζουν
και υλοποιούν τα ΓΑΚ Ευβοίας στο Χατζηγιάννη, 2004: 116-129).

6. Η σύνδεση με το μάθημα της Ιστορίας φιλοδοξεί να ζωντανέψει την περιληπτική αφήγηση της ιστορίας της εκπαίδευσης των σχολικών εγχειριδίων και να καταδείξει τη δυνατότητα πολλαπλών προσεγγίσεων της Ιστορίας.
7. Ιδιαίτερα της Γ’ Γυμνασίου και Γ’ Λυκείου

8. Η σύνταξη του χρονολογίου βασίστηκε σε χρονολόγιο που προτείνει ο Δημαράς (1999: χ.α.σ.).

9. . Η εισαγωγική δραστηριότητα βασίζεται σε πρόγραμμα που διατίθεται ηλεκτρονικά στη διεύθυνση των Εθνικών Αρχείων των ΗΠΑ (NARA) (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).
10. Ιδέες για τα φύλλα ανάλυσης τεκμηρίων αντλήθηκαν από το Διαδίκτυο & Διδασκαλία  (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).
11. Σχετικό κείμενο στο βιβλίο του δασκάλου υποδεικνύει τα βασικά σημεία. 

12. Για παράδειγμα ως λέξη-κλειδί δίνεται η λέξη «οξείδωση» ως σύνδεση με το μάθημα της Χημείας.
13. Οι φωτογραφίες των φθαρμένων τεκμηρίων προέρχονται από τα Αρχεία του Οντάριο (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).
14. Διασκευή στα ελληνικά του Ana Melero Casado, 1999. Εκφράζονται ευχαριστίες προς την προϊσταμένη των ΓΑΚ Νομού Ευβοίας κα Κάλλια Χατζηγιάννη που παρείχε την ισπανική έκδοση 

15. Τα τεκμήρια φέρουν τίτλους όπως π.χ. “Θεωρία και πράξη: ένα ζευγάρι αφοσιωμένο στην παιδεία των πρώτων ελεύθερων Ελλήνων”, “Για ένα σχολείο στη μεθόριο του 1845”, “Να ζεις στο Μεσολόγγι” κ.ά., με σκοπό να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μαθητών και να τους προϊδεάσουν για το περιεχόμενο των τεκμηρίων.
16. Π.χ. να γράψουν ένα γράμμα, να συσχετίσουν στοιχεία κ.ά.
17. Το χρονολόγιο είναι οργανωμένο σε στήλες (υπό τους τίτλους Γενική Ιστορία, Ελληνική Πνευματική Ζωή, Ξένη Πνευματική Ζωή, Ελληνική Εκπαίδευση και Μικρές Ιστορίες) και εικονογραφημένο. Η τελευταία στήλη (Μικρές Ιστορίες) είναι κενή και συμπληρώνεται από τους μαθητές με τις ιστορίες που θα προκύψουν από την επεξεργασία των τεκμηρίων.

18. Η πρώτη έκδοση είχε κυκλοφορήσει στην Αίγινα το 1830 με τον τίτλο Εγχειρίδον δια τ΄ αλληλοδιδακτικά σχολεία, ή Οδηγός της αλληλοδιδακτικής μεθόδου υπό Σαραζίνου. Πρόκειται για μετάφραση γαλλικού έργου από τον Ι. Κοκκώνη.
19. Παρουσίαση των Generic Learning Outcomes (τελευταία επίσκεψη 3/2/2007).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 

Γιαννακόπουλος, Γ., Μπάγιας, Α. 2004, Όψεις και προοπτικές του ελληνικού αρχειακού συστήματος: Προβληματισμοί και προτάσεις για τη διαμόρφωση εθνικής αρχειακής πολιτικής, Αρχειακός Δεσμός, Περιοδική Έκδοση των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Τόμος 1, Αθήνα, 11-65.
 

Δημαράς, Α. 1999, Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε (Τεκμήρια ιστορίας) 1821-1894, Α΄ τόμος, Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη ΕΣΤΙΑ, Αθήνα.
 

Melero Casado, A. - Hermida Ruiz, J. 1999, Un dia en el archive, Cinsejeria de Cultura, Direccion General de Instituciones del Patrimonio, Sevilla.
 

Χατζηγιάννη, Κ. 2004, Εκπαιδευτικές δραστηριότητες των Αρχείων, Αρχειακός Δεσμός, Περιοδική Έκδοση των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Τόμος 1, Αθήνα,109-129.
 

Pederson, A. 2000, Εκπαίδευση χρηστών και Δημόσιες Σχέσεις, στο Εllis J. (επιμ.), Η Διαχείριση των Αρχείων (μτφρ. Ζωή Οικονόμου), τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός-Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία, Αθήνα, 382-434.

Report of the Archives Task Force 2004, Listening to the Past, Speaking to the Future: Report of the Archives Task Force.
 

ΓΑΚ Νομού Ευβοίας
 

Εθνικά Αρχεία των ΗΠΑ 

Archives of Ontario