Κ. Κυπριανός : Υπηρεσίες πληροφόρησης βασισμένες σε ελεγχόμενα λεξιλόγια και στις τεχνολογίες του σημασιολογικού ιστού

Διδακτορική εργασία του Κωνσταντίνου Κυπριανού 

Περίληψη

Μια από τις πιο βασικές λειτουργίες που επιτελούν παραδοσιακά οι βιβλιοθήκες και τα ιδρύματα μνήμης γενικά, είναι η παροχή υπηρεσιών πληροφόρησης προς τους χρήστες. Οι υπηρεσίες αυτές έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τους χρήστες στην ανάκτηση πληροφοριών έτσι ώστε να μπορέσουν να ικανοποιήσουν τις πληροφοριακές τους ανάγκες. Μια από τις πιο σημαντικές διαδικασίες για τη βοήθεια των χρηστών στην ανάκτηση πληροφοριών που παρείχαν ανέκαθεν οι βιβλιοθήκες είναι η θεματική επεξεργασία της πληροφορίας. Η θεματική επεξεργασία γίνεται με τη χρήση συγκεκριμένων θεματικών εργαλείων τα οποία ονομάζονται ελεγχόμενα λεξιλόγια. Μέσα στο χρόνο οι βιβλιοθηκονόμοι και γενικότερα οι επιστήμονες της πληροφόρησης έχουν δείξει μεγάλη συνέπεια στη δημιουργία ποικίλων ειδών ελεγχόμενων λεξιλογίων για την κάλυψη συγκεκριμένων αναγκών που υπάρχουν σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Όμως, η πρακτική αυτή οδήγησε στη δημιουργία σημασιολογικά παρόμοιων ελεγχόμενων λεξιλογίων που είναι συντακτικά και γλωσσικά ετερογενή με αλληλοεπικαλυπτόμενα μέρη, με αποτέλεσμα η αναζήτηση και η ανάκτηση πληροφορίας ανάμεσα σε διαφορετικούς οργανισμούς να έχει γίνει μια δύσκολη και κουραστική διαδικασία. Επιπλέον, οι χρήστες πολλές φορές αγνοούν τη γλώσσα ευρετηρίασης που χρησιμοποιείται από τις βιβλιοθήκες με αποτέλεσμα να υπάρχει δυσκολία στον εντοπισμό των πηγών που χρειάζονται για την κάλυψη των πληροφοριακών τους αναγκών. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο οξύ, αφού τα ήδη υπάρχοντα βιβλιοθηκονομικά συστήματα τις περισσότερες φορές δίνουν τη δυνατότητα στο χρήστη να ανακτήσει πληροφορίες μόνο μέσω της χρήσης ενός αλφαβητικού ευρετηρίου, αφήνοντας ανεκμετάλλευτο τον τεράστιο σημασιολογικό πλούτο που μπορούν να παρέχουν τα ελεγχόμενα λεξιλόγια. 

Στις μέρες μας, η τεχνολογική εξέλιξη και οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις των χρηστών για καλύτερη, γρηγορότερη και ποιοτικότερη εύρεση πληροφοριών έχει αυξήσει τους ρυθμούς ανάπτυξης νέων ψηφιακών υπηρεσιών πληροφόρησης. Η χρήση του διαδικτύου και των τεχνολογιών του έχει ωφελήσει και ενισχύσει σε μεγάλο βαθμό την παροχή τέτοιων υπηρεσιών και από τις βιβλιοθήκες. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια με την εμφάνιση του σημασιολογικού ιστού, οι βιβλιοθήκες έχουν στα χέρια τους ένα ισχυρό εργαλείο που θα τους βοηθήσει στη λύση προβλημάτων που τις ταλανίζουν εδώ και δεκαετίες, ιδιαίτερα στον τομέα της διαλειτουργικότητας και στην αποτελεσματικότερη αναζήτηση και ανάκτηση πληροφοριών. 

Κύρια επιδίωξη λοιπόν, της παρούσας διατριβής είναι η έρευνα και η δημιουργία καινοτόμων υπηρεσιών, μεθοδολογιών και εργαλείων, με τα οποία τα παραδοσιακά Σελίδα | vii εργαλεία που χρησιμοποιούνται για τη θεματική επεξεργασία του υλικού των βιβλιοθηκών, να μπορέσουν να εξελιχθούν σε σύγχρονα εργαλεία αναζήτησης με τη βοήθεια του σημασιολογικού ιστού. Απώτερος στόχος είναι οι νέες αυτές υπηρεσίες να βοηθούν τον τελικό χρήστη στην ευκολότερη και γρηγορότερη ανάκτηση πληροφοριών με ένα διαφανή και ξεκάθαρο τρόπο. 

Λέξεις κλειδιά: Θεματική ευρετηρίαση, Ελεγχόμενα λεξιλόγια, Σημασιολογικός ιστός, Ανοιχτά συνδεδεμένα δεδομένα, Λαοταξινομίες, MARC

Βασικά σημεία των περιεχομένων

1.3. Αποτύπωση του ερευνητικού χώρου που κινείται η διατριβή
1.3.1. Θεματική ευρετηρίαση στις βιβλιοθήκες

1.3.2. Σημασιολογικός ιστός

2. Θεματική ευρετηρίαση 
2.1. Θεματική ευρετηρίαση στις βιβλιοθήκες 
2.2. Ελεγχόμενα λεξιλόγια 
2.3. Είδη ελεγχόμενων λεξιλογίων 
2.3.1. Θεματικές επικεφαλίδες 
2.3.2. Θησαυροί
2.3.3. Ταξινομικά σχήματα 
2.4. Θεματική αναζήτηση και ανάκτηση μέσω της χρήσης των LCSH και των θησαυρών
2.5. Προτεινόμενη προσέγγιση στη θεματική ανάκτηση πληροφοριών 
2.5.1. Επεκτείνοντας τη συνδετική δομή των LCSH 
2.5.2. Μοντελοποίηση των σχέσεων ανάμεσα στις LCSH σε ένα οντολογικό σχήμα 
2.5.3. Από τη θεωρία στην πράξη: σημασιολογική ανάκτηση πληροφοριών με τη χρήση των LCSH
2.5.4. Μελέτη περίπτωσης 
2.6. Μη ελεγχόμενα λεξιλόγια 

2.6.1. Λαοταξινομίες 

3. Συγχώνευση ελεγχόμενων και μη λεξιλογίων

4. Τα Συνδεδεμένα Δεδομένα 
4.1. Γενικές πληροφορίες 
4.2. Τι είναι τα Συνδεδεμένα Δεδομένα
4.3. Κανόνες των Συνδεδεμένων Δεδομένων 
4.4. Τεχνολογίες των Συνδεδεμένων Δεδομένων 
4.4.1. URIs 
4.4.2. Μοντελοποίηση Συνδεδεμένων Δεδομένων 
4.4.3. Σειριοποίηση του RDF 
4.4.4. SKOS 

4.4.5. Πρόσβαση στα δεδομένα

5. Υπηρεσία πλοήγησης θεματικών επικεφαλίδων βασισμένη στα Συνδεδεμένα Δεδομένα

6. Ευθυγράμμιση ελεγχόμενων λεξιλογίων μέσω της χρήσης υπηρεσιών σε Συνδεδεμένα Δεδομένα

7. Συνδεδεμένα Δεδομένα, MARC και βιβλιοθήκες 
7.1. MARC και βιβλιοθήκες 
7.2. MARC και Συνδεδεμένα Δεδομένα 
7.2.1. MARC21, UNIMARC και URIs των Συνδεδεμένων Δεδομένων που έχουν
οριστεί τοπικά 
7.2.2. MARC21, UNIMARC και URIs των Συνδεδεμένων Δεδομένων που έχουν
οριστεί σε απομακρυσμένα σημεία 

7.3. Εθνικές βιβλιοθήκες, καθιερωμένες εγγραφές, MARC και Συνδεδεμένα Δεδομένα

8. Λαοταξινομίες και βιβλιοθήκες 
8.1. Το πρόβλημα της χρονικής διάστασης της πληροφορίας στις βιβλιοθήκες 
8.2. Χρονική διάσταση της πληροφορίας (επικαιρότητα)
8.2.1. Χρονική διάσταση της πληροφορίας και βιβλιοθήκες 
8.2.2. Web 2.0, χρονική διάσταση της πληροφορίας και βιβλιοθήκες
8.2.3. Twitter και βιβλιοθήκες 
8.2.4. Υλοποίηση της ιδέας