Μια (κλεμμένη…) Χριστουγεννιάτικη Βιβλιοθηκονομική Ιστορία….

 

Ας το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: ο Melvin Dewey είναι πεθαμένος. Κι αμφιβολία γι’ αυτό δεν υπάρχει καμία….Αυτό πρέπει όλοι να το καταλάβουν πέρα για πέρα, γιατί αλλιώς τίποτα το αξιοθαύμαστο δε θα’ χει η ιστορία που πρόκειται ν’ αφηγηθώ…

Μια μέρα, το λοιπόν, κι απ’ όλες τις μέρες του χρόνου την καλύτερη: την παραμονή των Χριστουγέννων, η Μελία καθόταν και δούλευε στο γραφείο της στην βιβλιοθήκη. Έκανε κρύο φαρμάκι κι είχε μια σκοτεινιά βαριά, λες κι είχε νυχτώσει απ’ το μεσημέρι… Η Μελία είχε ανοιχτή την πόρτα του γραφείου της. Ήθελε να’ χει το νου της στην πρακτηκάριο, που καταλογογραφούσε κάτι καινούργια βιβλία σ’ ένα μικρό και στενάχωρο καμαράκι παραδίπλα…Δεν υπήρχε χρόνος έπρεπε να κάνει γρήγορα…και αυτό και έκανε… Πάνω στην ώρα …μπήκαν μέσα δύο ακάλεστοι επισκέπτες…  

«Καλημέρα! Η κυρία Μελία…η υπεύθυνη της βιβλιοθήκης;», άρχισε ο ένας από τους δύο…
«Σωστά» απάντησε η Μελία…  
«Τούτη τη γιορτινή εποχή του χρόνου, κυρία Μελία… μαζί, φυσικά, με τις ευχές μας θα θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι πραγματοποιούνται και οι καινούργιες συνδρομές - ανανεώσεις της Ένωσης Επιστημόνων της Πληροφόρησης» συνέχισε ο άγνωστος παρουσιάζοντας τα χαρτιά του κι ανοίγοντας τα βιβλία του στο γραφείο της Μελίας…
«Δεν υπάρχουν Επιστήμονες της Πληροφόρησης, δεν υπάρχει Ένωση Επιστημόνων της Πληροφόρησης» απάντησε η Μελία…
«Υπάρχουν, υπάρχουν! Και πολλοί μάλιστα και φυσικά, υπάρχει και Ένωση Επιστημόνων της Πληροφόρησης, δημιουργήθηκε πριν πολύ καιρό από βιβλιοθηκονόμους και αρχειονόμους». Απάντησε ο ένας από τους δύο ακάλεστους επισκέπτες.
«Φυσικά υπάρχουν έτσι όπως το θέτετε…αλλά, είμαι σίγουρη, πως γνωρίζετε πως τα πράγματα άλλαξαν…ήρθε η τεχνολογία…και εμείς, εδώ, το μόνο που μπορέσαμε να κάνουμε ήταν να αλλάξουμε όνομα» είπε η Μελία και γέλασε δυνατά… «Από βιβλιοθηκονόμοι, από αρχειονόμοι… γίναμε επιστήμονες της πληροφόρησης…αλλάξατε και το όνομα της ένωσής μας…και; Τι άλλαξε; Τίποτα νομίζω, δεν υπάρχουν χρήματα για αγορά βιβλίων, για αγορά περιοδικών, δεν υπάρχουν χρήματα για αγορά ηλεκτρονικών βιβλίων, ηλεκτρονικών περιοδικών και βάσεων δεδομένων, δεν υπάρχουν δουλειές μόνο εμείς μείναμε, οι βολεμένοι…και εσείς τι κάνετε για αυτό…ζητάτε τα χρήματα μας; Τι κάνετε λοιπόν για τις σχολικές βιβλιοθήκες; τι κάνετε για τις πανεπιστημιακές; οι συμβάσεις τελειώνουν…τι κάνετε για τις δημόσιες;…βγήκαν και τα stage…θα βάλετε την πρακτηκάριό μου σε μια βιβλιοθήκη με πενιχρό μισθό και χωρίς ένσημα;…γιατί εγώ…μεγάλωσα…δεν έχω μέσο…»…  
«Εσείς τι κάνετε αγαπητή κυρία μου Μελία για όλα αυτά;…γκρινιάζετε;…γιατί δε μιλάτε δημόσια; γιατί δεν παίρνετε θέση; γιατί δεν γράφεστε εδώ, να μας πείτε και ίσως να μας καθοδηγήσετε στο σωστό…Αφού τα ξέρετε όλα αυτά…Αφού μπορείτε να μας βοηθήσετε» διαμαρτυρήθηκαν οι δύο επισκέπτες…
«Δεν είναι δική μου δουλειά», τους έκοψε η Μελία… «Ας κοιτάξει ο καθένας τη δουλειά του και ας μην ανακατεύεται στις δουλειές των άλλων. Κι εμένα με φτάνουν τα βάσανα της δικής μου δουλειάς. Χωρίς προσωπικό, μόνη μου. Καλό βράδυ, κύριοι!»… «Χριστούγεννα και σαχλαμάρες»…πρόσθεσε…  

…Μπαίνοντας στο σπίτι της η Μελία, έκλεισε την πόρτα και την κλείδωσε κιόλας. Τη διπλοκλείδωσε, μάλιστα, πράγμα που δεν το συνήθιζε. Σιγουρευμένη έτσι από καθετί αναπάντεχο, έβγαλε τα ρούχα της, φόρεσε τη νυχτικιά της, τις παντούφλες και κάθισε μπροστά στο τζάκι να φάει το χυλό της…. Ένας κρότος συρτός, ακούστηκε από την κουζίνα, λες και κάποιος έσερνε μια βαριά σιδερένια αλυσίδα πάνω σε βαρέλια με κρασί. Ο θόρυβος προχώρησε, πέρασε τη ξύλινη πόρτα και βρέθηκε μέσα στην κάμαρα, μπροστά στα μάτια της. Με τον ερχομό του τινάχτηκε πιο ψηλά η ετοιμοθάνατη φωτιά, μέσα στο τζάκι, σαν να’ θελε να φωνάξει: «Τον ξέρω! Είναι το φάντασμα του Melvin Dewey!» Μετά οι φλόγες χαμήλωσαν πάλι. Το ίδιο πρόσωπο. Ολότελα το ίδιο. Ο Melvin Dewey με τα γυαλάκια του και τα μουσάκια του…τον ήξερε καλά η Μελία…είχε γράψει μια εργασία σχετικά με τη θεματική περιγραφή ως φοιτήτρια…ήταν αυτός…και αμφιβολία δε χώραγε σε αυτό…όλοι μας ξέρουμε τον Melvin Dewey…Η αλυσίδα, που έσερνε, ήταν τυλιγμένη γύρω του σαν ουρά. Η Μελία την είδε καλά αυτή την αλυσίδα: ήταν καμωμένη από μικρά βιβλία, περιοδικά, λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, εγχειρίδια, επετηρίδες, βιογραφικά έργα και καταλόγους…. Η Μελία δεν πίστευε στα μάτια της. Και πάλευε ενάντια σ’ όσα της έλεγαν οι αισθήσεις και τα λογικά της. 
 «Λοιπόν! Τι τρέχει;» ρώτησε ψυχρή και απότομη όπως πάντα. «Τι θέλεις από μένα;»… «Ποιος είσαι;»….
«Όσο ζούσα, ήμουν ο Melvin Dewey»…. «Ήρθα εδώ απόψε για να σε προειδοποιήσω. Για να σου πω ότι έχεις ακόμα την ευκαιρία, το περιθώριο να ξεφύγεις από τη μοίρα σου. Μια ευκαιρία κι ένα περιθώριο που εγώ σου προσφέρω, Μελία».
«Ήσουν πάντα δάσκαλος…σ’ ευχαριστώ», είπε η Μελία…
«Θα’ ρθουν να σε βρούνε τρία πνεύματα και αυτή είναι η ευκαιρία σου…θα καταλάβεις…το πρώτο να το περιμένεις απόψε κιόλας, όταν θα χτυπήσει μία μετά τα μεσάνυχτα…το δεύτερο να το περιμένεις αύριο βράδυ, την ίδια ώρα. Και το τρίτο μεθαύριο, όταν το ξυπνητήρι χτυπήσει δώδεκα…» και έτσι…έφυγε… Η Μελία άνοιξε το στόμα της να πει 
«Σαχλαμάρες!» αλλά κόπηκε πριν καλά καλά αρχίσει. 

Ξαφνικά η κούραση τη νίκησε…Πήγε γραμμή στο κρεβάτι της…Ο ύπνος την πήρε στη στιγμή…. Όταν ξύπνησε η Μελία, ήταν σκοτεινά…Το φάντασμα του Melvin Dewey την αναστάτωσε πολύ…Ήταν τελικά όνειρο; Ή μήπως όχι;…Η ώρα ήταν μία παρά τέταρτο…Αυτό το τέταρτο της ώρας άργησε τόσο να περάσει…Στη μία, ένα φως άστραψε μέσα στην κάμαρα και οι κουρτίνες του κρεβατιού της τραβήχτηκαν απότομα…Η Μελία αναπηδώντας βρέθηκε να κοιτάζει κατάφατσα τον επισκέπτη από το υπερπέραν…Ήταν ένα πλάσμα αλλόκοτο, σαν μικρό παιδί, αλλά και σαν γέρος…  
«Ποιος είσαι; Τι σόι πλάσμα είσαι;»  
«Είμαι το Πνεύμα των Χριστουγέννων που Πέρασαν…Είμαι το Πνεύμα των Χριστουγέννων των παιδικών σου χρόνων…των ονείρων σου…». Κι απλώνοντας το δυνατό του χέρι την έπιασε μαλακά από το μπράτσο. «Σήκω! Κι έλα μαζί μου!»… Δεν απόσωσε καλά καλά τα λόγια του το Πνεύμα και ο τοίχος άνοιξε μπροστά τους και πέρασαν από μέσα του και βρέθηκαν στα ΤΕΙ Αθηνών…
«Θεέ μου!» φώναξε η Μελία… «Εδώ πέρασα τα φοιτητικά μου χρόνια! Εδώ μεγάλωσα…». Και παρακάλεσε το Πνεύμα να την οδηγήσει όπου εκείνο ήθελε…  
«Θυμάσαι το δρόμο;» την ρώτησε το Πνεύμα. 
«Αν τον θυμάμαι!» απάντησε η Μελία με φωνή που έτρεμε από λαχτάρα…. 
«Παράξενο, που τον είχες ξεχάσει τόσα χρόνια!» είπε το Πνεύμα. «Πάμε λοιπόν!»….
«Μα είναι η κυρία Κακούρη…η κυρία Χατζημαρή…Να τοι! Η κυρία Αβαστάγου, η κυρία Τσάφου, η κυρία Καζάζη, ο κύριος Σκρέτας, ο κύριος Δενδρινός και ο αγαπημένος κύριος Βαλάσης…Τους βλέπω! Μας αποχαιρετάνε, μας δίνουν την ευχή τους…να τα καταφέρουμε…να γίνουμε επαγγελματίες…τι καλοί;» Σκέψεις ήρθαν στον μυαλό της Μελίας…μας συμπαραστάθηκαν…μας μετέδωσαν πολύτιμες πληροφορίες…πολύτιμες γνώσεις…και εμείς τις αξιοποιήσαμε;…μπορέσαμε; Το πνεύμα χαμογέλασε συλλογισμένο κι ύστερα κούνησε το χέρι του λέγοντας: 
«Ας δούμε τώρα κάποια άλλα Χριστούγεννα!»… Το Πνεύμα στάθηκε στην πόρτα μιας πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης και ρώτησε την Μελία αν τη θυμόταν.
«Αν τη θυμάμαι;» σάστισε η Μελία. «Μα εδώ έκανα πρακτική! Εδώ έμαθα τη δουλειά μου!…εδώ γιορτάσαμε μαζί με τα Χριστούγεννα το πολυπόθητο πτυχίο μας…». Πάνω στην ώρα ήρθε και ένας μουσικάντης…Ήταν εκεί η Κατερίνα…η Γιώτα και ο Δημήτρης…η Γεωργία…κι άλλοι…κι άρχισαν να χορεύουν δυο δυο…Τα θυμότανε όλα, τα αναγνώριζε όλα, χαιρότανε με όλα, τη συγκινούσαν όλα…
«Ο χρόνος μας τελειώνει», είπε το Πνεύμα. «Πρέπει να κάνουμε γρήγορα!». Αυτά τα λόγια δεν απευθύνονταν στην Μελία. Ούτε και σ’ άλλον κανένα, μιας και άλλος κανείς δεν ήταν εκεί κοντά τους. Έκαναν, όμως, ευθύς αμέσως τη δουλειά τους. Κι η Μελία είδε ξανά τον εαυτό της… Η Μελία δεν ήταν μόνη της καθόταν δίπλα στην Σοφία, στην Αγγελίνα, στην Χρυσάνθη, στον Δημήτρη, στην Φένια, στην Αλεξάνδρα, στον Σταμάτη…και στα άλλα τα παιδιά…ήταν η μέρα που τελείωναν το μεταπτυχιακό τους… οι καθηγητές, τους χαιρετούσαν και ήταν όλοι εκεί…ο κύριος Κόκκωνας, ο κύριος Παπαθεοδώρου, ο κύριος Παπαδάκης, ο κύριος Μπώκος, η κυρία Μήτρου, ο κύριος Κανελλόπουλος, ο κύριος Μοσχόπουλος, η κυρία Κολυβά…. 
«Σας ευχαριστούμε…είπαν όλοι οι φοιτητές με μια φωνή»… «Ελπίζουμε…να τα καταφέρεται…να τα καταφέρεται στο μέγιστο βαθμό… για το καλό των χρηστών των βιβλιοθηκών…για την εξέλιξη…που αύριο μπορεί να μην έχει πόρτες και παράθυρα, αλλά σίγουρα θα πρέπει να έχει εσάς»…απάντησαν οι καθηγητές…  
«Ο χρόνος μας τελειώνει», είπε το Πνεύμα…Κι ίσα που πρόλαβε να φτάσει στο κρεβάτι και να πέσει στο στρώμα. Την ίδια στιγμή κιόλας βυθίστηκε σε ύπνο βαθύ…

Η Μελία ξύπνησε από ένα ροχαλητό πιο δυνατό από τ’ άλλα κι ανακάθισε στο κρεβάτι της να συμμαζέψει τις σκέψεις της…Το’ νιωσε μέσα της ότι είχε ξυπνήσει την κατάλληλη στιγμή, για να υποδεχτεί τον δεύτερο μαντατοφόρο, που της είχε στείλει ο Melvin Dewey… Σηκώθηκε…και πήγε προς το σαλόνι…Σ’ ένα θρονί…καθότανε γελαστός ένας Γίγαντας, θαυμαστός στην όψη…
«Πέρνα και ζύγωσε λιγάκι, να με γνωρίσεις από κοντά, άνθρωπε!» της είπε με βροντερή φωνή το Στοιχειό…. «Είμαι το Πνεύμα των Φετινών Χριστουγέννων…Κοίταξέ με!»
«Πνεύμα», είπε η Μελία ταπεινά, «οδήγησέ με όπου θέλεις εσύ….. …Το Πνεύμα την οδήγησε στο σπίτι της Χρυσούλας Ν. της πρακτηκάριου της βιβλιοθήκης της Μελίας….
«Μαμά είπε η Χρυσούλα Ν. να πιούμε και στην υγειά της Μελίας…»… «Μωρέ ευεργέτιδα να σου πετύχει!» παρατήρησε με δυνατή φωνή η κυρία Ν. «Ας την είχα εδώ και θα σου’ λεγα εγώ! Σε κουράζει…σε ταλαιπωρεί…και δεν σου μαθαίνει και τίποτα…»… 
«Μητέρα μου…καλή!» την καλόπιασε η Χρυσούλα… «Μέρα που είναι σήμερα»… «Θα πιω στην υγεία της για χάρη σου…»…Η Μελία ως την τελευταία στιγμή τους κοίταζε…σκεπτική...Μα πιο πολύ από όλους τη γλυκιά μικρή της βιβλιοθηκονόμο…που τα μάτια της έλαμπαν από θέληση…θέληση για μάθηση…  
«Θα’ θελα…Αλλά, είναι πολύ αργά!»  
«Τι τρέχει;» ρώτησε το πνεύμα… 
«Τίποτα. Μόνο να χτες το απόγευμα…δεν βοήθησα καθόλου την πρακτηκάριο μου…την έχω εκεί…και το μόνο που τη βάζω να κάνει είναι καταλογογράφηση…δεν τις έχω μάθει τίποτα…και ξέρω τόσα…»…
Σαν βρέθηκαν πάλι έξω, το σκοτάδι είχε αρχίσει να πέφτει…Περνώντας μέσα από ένα τοίχο…βρέθηκαν αντίκρυ από μια χαρούμενη παρέα, μαζεμένη γύρω από τη φουντωμένη φωτιά…εκεί η Μελία αναγνώρισε τους δύο πρωινούς της επισκέπτες…ναι! Καλά καταλάβατε ήταν το χριστουγεννιάτικο πάρτυ της Ένωσης Επιστημόνων της Πληροφόρησης…Ένας από τους δύο είπε… 
«Να πιούμε και στην υγειά της Μελίας, στην υγεία της Κατερίνας, στην υγεία της Αγγελίνας, στην υγειά της Σοφίας, στην υγειά των….……….μπορεί έτσι να αλλάξουν γνώμη και να μας βοηθήσουν…»…«Εγώ δεν έχω την υπομονή σου! Νευριάζω, όταν τους σκέφτομαι»…είπε ο δεύτερος επισκέπτης της Μελίας… 
«Εγώ, όμως, όχι! Δε θα μπορούσα να τους θυμώσω, ακόμα και αν το ήθελα. Ποιος βασανίζεται από τη στενομυαλιά τους; Αυτοί οι ίδιοι, πάντα… Αυτοί χάνουν…εμείς θα τα καταφέρουμε…έστω και λίγοι…εμείς θα πρέπει…»… Η Μελία ως την τελευταία στιγμή τους κοίταζε και άκουγε…σκεπτική...είχαν δίκαιο…Και έτσι έφυγαν… ………………………………………………………………………………………… 

Το στοιχείο πλησίασε αργά. Επιβλητικό κι αμίλητο. Όταν τον πλησίασε, η Μελία γονάτισε γιατί ο αέρας ακόμα γύρω απ’ αυτό το φάντασμα έτρεμε από τρόμο και μυστήριο. Ήταν τυλιγμένο μ’ ένα μαύρο ρούχο, που έκρυβε το κεφάλι, το πρόσωπο, το σώμα του….
«Βρίσκομαι μπροστά στο Πνεύμα των Μελλοντικών Χριστουγέννων;» ρώτησε η Μελία. Το Πνεύμα δεν αποκρίθηκε. Μόνο έδειξε με το χέρι του προς τα εμπρός…. «Οδήγησέ με! Οδήγησέ με, λοιπόν!» είπε η Μελία. «Η νύχτα φεύγει γρήγορα κι οι ώρες της θα είναι πολύτιμες για μένα. Το ξέρω. Οδήγησέ με, Πνεύμα!»… Το πνεύμα δεν μίλησε. Σιωπηλό γλίστρησε…στην ημέρα που ο κόσμος είχε ξεχάσει τους βιβλιοθηκονόμους και τους αρχειονόμους…(όσοι τους ήξεραν βέβαια…), στην ημέρα…που οι τρεις σχολές τους…αποφάσισαν να γίνουν μία…γιατί…τα παιδιά δε την επέλεγαν…στην ημέρα…που ένα κομμάτι του πολιτισμού…πένθησε…γιατί κανένας δεν είχε πάρει την απόφαση…να φωνάξει…είμαστε εδώ… γνωρίζουμε την επιστήμη…αγαπάμε τους χρήστες…αγαπάμε τη μυρωδιά των βιβλίων…αγαπάμε… την τεχνολογία…την ξέρουμε…και είμαστε εδώ για να σας μάθουμε να την αγαπήσετε και εσείς…. «Πνεύμα!» βόγκηξε η Μελία. 
«Μη μου δείχνεις άλλα! Πήγαινε με σπίτι. Γιατί σου αρέσει να με βασανίζεις; …………………………………………………………………………………………..

 Ναι! Το πόδι του δικού της κρεβατιού. Το κρεβάτι ήταν το δικό της. Η κάμαρα ήταν η δική της. Και το καλύτερο απ’ όλα: ο χρόνος μπροστά του ήταν καταδικός της κι αυτή, να τον χρησιμοποιήσει, να προλάβει να διαρθρώσει τα λάθη της! Εσείς αγαπητοί βιβλιοθηκονόμοι και αρχειονόμοι…προλαβαίνετε…?  

Χρόνια Πολλά…Καλά Χριστούγεννα και 
Ευτυχισμένο το νέο έτος….
M.N. 

 Επιλεγμένη Βιβλιογραφία
Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες/ Charles Dickens∙ μετάφραση Μαρία Αγγελίδου.- Αθήνα: Νάρκισσος, 2002.
A Christmas Carol A Christmas Carol by Charles Dickens

Ευχές για όμορφες γιορτές

 

Μια φορά και έναν καιρό

 
Η βιβλιοθηκονομία αρχίζει ουσιαστικά να διαμορφώνεται ως επιστήμη στα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε γίνονται τα πρώτα βήματα με προσανατολισμό την επαγγελματική εκπαίδευση, με την ίδρυση των πρώτων σχολών βιβλιοθηκονομίας. Την ίδια εποχή εμφανίζονται και τα πρώτα ευρέως αποδεκτά εργαλεία όπως το ταξινομικό σύστημα του M. Dewey και οι διάφοροι κανόνες καταλογογράφησης, καθώς επίσης και τα πρώτα επιστημονικά περιοδικά. Παράλληλα διαμορφώνεται και η επιστήμη της Τεκμηρίωσης. 

Οι δύο επιστήμες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά, έχουν όμως και διαφορετικό κοινό και στόχους. Έτσι, ενώ η βιβλιοθηκονομία έχει ως κύριο σκοπό την διατήρηση και την εξασφάλιση της πρόσβασης στο βιβλίο, η Τεκμηρίωση ενδιαφέρεται για την εμπεριεχόμενη στο βιβλίο πληροφορία. Οι δύο επιστήμες δρουν παράλληλα και δεν αντικαθιστά ούτε διαδέχεται η μία την άλλη. Σήμερα, υπάρχει μια εξέλιξη στους όρους, κυρίως λόγω των νέων τεχνολογιών που ενσωματώθηκαν στην Πληροφόρηση. Έτσι η Τεκμηρίωση μετονομάζεται σε Επιστήμη της Πληροφορίας και μαζί με την Βιβλιοθηκονομία αποτελούν την Επιστήμη της Πληροφόρησης.  

Ο βασικός στόχος της Επιστήμης της Πληροφόρησης είναι η εξασφάλιση της απρόσκοπτης πρόσβασης στην πληροφορία. Αυτό επιτυγχάνεται με μια ενεργητική παρέμβαση των επαγγελματιών του κλάδου στην ροή της πληροφορίας από τον δημιουργό στον χρήστη. Ενώ η βιβλιοθηκονομία όπως την εννοούμε σήμερα, ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως προείπαμε, οργανωμένες βιβλιοθήκες υπήρχαν από πολύ νωρίτερα. Εκείνο όμως που διαφοροποιεί τις βιβλιοθήκες του 19ου από αυτές των αρχών του 20ου αιώνα είναι ο κοινωνικός χαρακτήρας που αποκτούν, καθώς η βιβλιοθήκη παρουσιάζεται πρώτη φορά ως κοινωνικός θεσμός και ως ίδρυμα. Το 19ο αιώνα δημιουργούνται στην Αμερική βιβλιοθήκες που αυτοχρηματοδοτούνταν από τα μέλη τους και λειτουργούν ως εθελοντικοί οργανισμοί. 

Ο θεσμός της δημόσιας βιβλιοθήκης αναπτύχθηκε στη βάση της φιλανθρωπίας. Οι ευπορότεροι και πιο μορφωμένοι είδαν την ανάπτυξη βιβλιοθηκών ως τον τρόπο να βοηθήσουν τους ασθενέστερους κοινωνικά και εκείνους που δεν είχαν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους. Επίσης είναι ενδεικτικό ότι ο θεσμός της βιβλιοθήκης προωθήθηκε ιδιαίτερα από γυναικείες εθελοντικές οργανώσεις. 

  Στην Ελλάδα η πρώτη σχολή βιβλιοθηκονομίας λειτούργησε στα πλαίσια της χριστιανικής σχολής ΧΕΝ ανάμεσα σε άλλα μαθήματα που απευθύνονταν κυρίως σε γυναίκες. Διαφαίνεται λοιπόν, ο έντονα κοινωνικός χαρακτήρας της βιβλιοθηκονομίας στο ξεκίνημά της, ο οποίος έχει διατηρηθεί μέχρι και τις μέρες μας. Όπως κάθε επιστήμη, έτσι και η βιβλιοθηκονομία διακρίνεται από κάποια επαγγελματική ηθική και αίσθηση ευθύνης. Ο επιστήμονας έχει ευθύνη απέναντι στον εαυτό του, απέναντι στην ίδια την επιστήμη του και απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, είναι δεσμευμένος να χρησιμοποιεί την εξειδικευμένη γνώση του για το καλό της κοινωνίας. Έτσι, κάθε επαγγελματικός κλάδος έχει την υποχρέωση να θέτει και να διατυπώνει σαφώς τους στόχους και τους ηθικούς κανόνες που κατευθύνουν τις ενέργειές του έτσι ώστε να είναι αυτοί γνωστοί στον κάθε ενδιαφερόμενο αλλά και στους ίδιους τους επαγγελματίες για να τους κατευθύνουν. 

 Η ανάγκη για τη διατύπωση ενός κώδικα ηθικής της βιβλιοθηκονομίας εκφράστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Η ALA πρότεινε έναν πρώτο κώδικα το 1930 ο οποίος διατυπώθηκε επίσημα το 1939 και έκτοτε εξελίσσεται ώστε να προσαρμόζεται στις αλλαγές και τις νέες ανάγκες του περιβάλλοντος. Αναγνωρίζεται η κοινωνική ευθύνη και ο ρόλος της βιβλιοθηκονομίας στη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών και στην επίλυση των προβλημάτων με την ενημέρωση και την εκπαίδευση των πολιτών. Τα βασικά σημεία αυτού του κώδικα είναι η παροχή υπηρεσιών ποιότητας σε όλους τους ενδιαφερόμενους χωρίς διακρίσεις, ο σεβασμός της πνευματικής ιδιοκτησίας και των προσωπικών δεδομένων των χρηστών και η προώθηση του επαγγέλματος.  

Οι Η/Υ και το Διαδίκτυο δημιούργησαν νέα ηθικά ζητήματα. Έτσι προέκυψε η ανάγκη για προσαρμογή του κώδικα στα νέα δεδομένα. Η τελευταία προσπάθεια για αναθεώρηση έγινε το 1995 και αντανακλά τις αλλαγές στη φύση του επαγγέλματος. Δίνεται πλέον ιδιαίτερη έμφαση στις νέες τεχνολογίες και στην αξιοποίησή τους για τους σκοπούς της βιβλιοθηκονομίας. Συγκεκριμένα, ανάμεσα στις υπόλοιπες υποχρεώσεις των βιβλιοθηκονόμων είναι η διαρκής ενημέρωση και κατάρτισή τους, η δημιουργία νέων εργαλείων και προτύπων για τη διαχείριση του νέου υλικού και η χρήση της τεχνολογίας για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, πάντοτε όμως με σεβασμό στο παρελθόν και στις παγιωμένες πρακτικές και αντιλήψεις. Κώδικες ηθικής έχουν επίσης διατυπώσει και οι διάφορες εθνικές επαγγελματικές κοινότητες.  

Συγκεκριμένα στην Ελλάδα έχει διατυπωθεί κώδικας δεοντολογίας από την Ένωση Ελλήνων Βιβλιοθηκονόμων. Σύμφωνα με αυτόν οι υποχρεώσεις του βιβλιοθηκονόμου διακρίνονται σε 3 κατηγορίες: τις υποχρεώσεις απέναντι στο χρήστη, τις υποχρεώσεις απέναντι στο επάγγελμα και τις υποχρεώσεις απέναντι στο υλικό και την πληροφορία. Πιο συγκεκριμένα, ο βιβλιοθηκονόμος οφείλει να παρέχει πλήρη και αντικειμενική πληροφόρηση χωρίς διακρίσεις και περιορισμούς, εκτός και αν αυτοί οι περιορισμοί επιβάλλονται από τους νόμους. Επίσης, οφείλει να απορρίπτει τη λογοκρισία και να προάγει την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών της βιβλιοθήκης. Δεν πρέπει να χρησιμοποιεί τους πόρους στους οποίους έχει πρόσβαση για εξυπηρέτηση δικών του συμφερόντων εις βάρος των χρηστών. 

Ως προς το επάγγελμά του, ο βιβλιοθηκονόμος έχει την υποχρέωση να το τιμά και να το προάγει μέσα από τη διαρκή ενημέρωση και κατάρτιση αλλά και μέσα από τη συνεργασία με τους συναδέλφους του. Τέλος, σχετικά με το υλικό και την πληροφορία οφείλει να το προστατεύει και να το προωθεί μέσα από την ορθολογική οργάνωση και επεξεργασία του. Επίσης, να χρησιμοποιεί τις δυνατότητες της τεχνολογίας για την απαλοιφή των γεωγραφικών και οργανωτικών εμποδίων στην πρόσβαση. Ας δούμε όμως και τον αντίστοιχο κώδικα δεοντολογίας για τους Αρχειονόμους. 

Σύμφωνα λοιπόν με τον κώδικα δεοντολογίας των Ελλήνων Αρχειονόμων όπως αυτός έχει διατυπωθεί από την Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία το πρωταρχικό καθήκον των αρχειονόμων είναι η προστασία της ακεραιότητας του υλικού έτσι ώστε να μπορεί αυτό να αποτελέσει αξιόπιστη μαρτυρία του παρελθόντος. Είναι υποχρεωμένοι να εκτελούν τα καθήκοντά τους με αμεροληψία, αντικειμενικότητα και σεβασμό στην εκάστοτε νομοθεσία. Η διατήρηση της ακεραιότητας και της αυθεντικότητας των τεκμηρίων απαιτεί τη διατήρηση του ιστορικού πλαισίου, το σεβασμό δηλαδή της αρχής της προέλευσης και του αρχειακού δεσμού. 

Γενικώς οι αρχειονόμοι θα πρέπει να εκτελούν τα καθήκοντά τους τηρώντας τις διεθνώς αποδεκτές πρακτικές και τα πρότυπα καθώς και τις αρχειονομικές αρχές. Θα πρέπει να μεριμνούν ώστε να μην μειώνεται η αρχειακή αξία των τεκμηρίων εξαιτίας της επεξεργασίας ή της χρήσης τους. Επίσης, θα πρέπει να ενθαρρύνουν τη χρήση του υλικού και να ενημερώνουν για τις συλλογές τους, ακόμα και για το υλικό στο οποίο απαγορεύεται η πρόσβαση. Στην τελευταία περίπτωση πρέπει να είναι σαφές στους ερευνητές τι υλικό κατέχουν, για ποιο λόγο και για πόσο καιρό απαγορεύεται η πρόσβαση σε αυτό. 

Όπως και οι βιβλιοθηκονόμοι, οι αρχειονόμοι δε δικαιούνται να κάνουν χρήση του υλικού για προσωπικό και αθέμιτο όφελος και σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να κάνουν εμπόριο αρχείων. Μπορούν όμως να χρησιμοποιούν το υλικό για επιστημονική έρευνα υπό την προϋπόθεση ότι αυτό θα γίνεται με τους ίδιους όρους που ισχύουν και για το κοινό. Επίσης, θα πρέπει να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες προς όφελος του υλικού, όπως για παράδειγμα με την υιοθέτηση νέων υποστρωμάτων και πρακτικών. Για το σκοπό αυτό μπορούν να συνεργάζονται με τους δημιουργούς σύγχρονων αρχείων ώστε ο τρόπος αρχειοθέτησης να συμβάλλει στη διατήρηση των τεκμηρίων .Είναι σημαντική η διαφάνεια των εργασιών. Αυτό επιτυγχάνεται με τη διατήρηση γραπτών στοιχείων σχετικά με όλες τις διαδικασίες. Τέλος, προωθούν το επάγγελμα με την ανώτατη εκπαίδευση και κατάρτιση, τη συνεργασία με τους συναδέλφους, την αξιοποίηση της έρευνας και της εμπειρίας, τον εκσυγχρονισμό των διαδικασιών. Ο τελικός σκοπός των αρχειονόμων είναι η διατήρηση και η αξιοποίηση της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Με τη σύντομη αυτή αναφορά στις διατυπωμένες ηθικές αρχές του κλάδου είδαμε πως νέα ηθικά ζητήματα έχουν προκύψει για τους επαγγελματίες της πληροφόρησης λόγω των νέων τεχνολογιών και ιδιαίτερα των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και του Διαδικτύου. Το θέμα αυτό απασχολεί γενικότερα την κοινωνία μας σήμερα. Έτσι, διαμορφώνεται ένας νέος κλάδος που λέγεται «ηθική των υπολογιστών» ή με την ανάπτυξη του παγκόσμιου ιστού «ηθική της παγκόσμιας πληροφόρησης». Ο τομέας αυτός μελετά τις κοινωνικές και ηθικές επιδράσεις της τεχνολογίας και τα νέα ηθικά προβλήματα που δημιουργούν ή κάνουν πιο έντονα οι Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές. Ο προβληματισμός πάνω στο θέμα ξεκίνησε πολύ νωρίς, το 1950. Τότε κάποιοι διορατικοί ερευνητές διέκριναν τους κινδύνους αλλά και τις δυνατότητες που έκρυβε η νέα τεχνολογία. Ο καθηγητής Norbert Wiener υποστήριξε ήδη από τη δεκαετία του 1940 ότι η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην κοινωνία θα προκαλούσε δραστικές αλλαγές σε όλους τους τομείς της. Όμως, μόνο το 1960 φάνηκε καθαρά πως οι Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές δημιουργούν νέα ηθικά ζητήματα και το 1970 διατυπώθηκε ο όρος ηθική των Υπολογιστών. Το 1980 άρχισαν να απασχολούν κάποια θέματα όπως η ανάγκη αναδιατύπωσης των κωδίκων δεοντολογίας κάποιων επαγγελμάτων, η νομοθεσία και η εξασφάλιση της ασφάλειας και των προσωπικών δεδομένων. 

Στις μέρες μας το θέμα απασχολεί πλέον σοβαρά την κοινωνία, γίνονται συζητήσεις, δημοσιεύονται άρθρα και έχουν συγκροτηθεί οργανισμοί όπως το Αυστραλιανό Ινστιτούτο για την ηθική των υπολογιστών. Μια περίληψη των αρχών που έχουν διατυπωθεί από αυτό το ινστιτούτο είναι ότι δεν πρέπει κανείς να χρησιμοποιεί τους υπολογιστές για να βλάψει τους άλλους, για να κλέψει αρχεία, να σφετεριστεί πνευματική εργασία ή να έχει οικονομικά οφέλη. Επίσης, δεν πρέπει να παρεμβαίνει σε δουλειά άλλων, να χρησιμοποιεί ξένους Υπολογιστές χωρίς άδεια και να ψάχνει αρχεία που δεν του ανήκουν. Τέλος, θα πρέπει κανείς να σκέφτεται τις κοινωνικές επιπτώσεις των μηχανημάτων που κατασκευάζει και πάντα να χρησιμοποιεί την τεχνολογία με σεβασμό στον άνθρωπο.  

Βιβλιογραφία:

Rubin, Richard E. Foundations of library and information science American Library Association Code of Ethics

Κώδικας δεοντολογίας των αρχειονόμων. Ελληνική Αρχειακή Εταιρεία  

Computer Ethics : basic concepts and historical overview. Stanford Encyclopedia of Philosophy

Μέθοδοι αντιμερώπισης προβλήματων από τη χρήση διαφορετικών σχημάτων μεταδεδομένων

Παρακάτω αναλύονται μέθοδοι, τρόποι, κανόνες που έχουν αναπτυχθεί για να αντιμετωπίσουν τα εμπόδια και τα προβλήματα που συνεπάγονται από τη χρήση τόσων πολλών και διαφορετικών σχημάτων μεταδεδομένων.  

To OAI - PMH (Open Archive Initiative – Protocol for Metadata Harvesting) συλλέγει μεταδεδομένα από το Διαδίκτυο παρέχοντας ένα μοντέλο διαλειτουργικότητας μεταξύ των πάροχων δεδομένων και υπηρεσιών. Ισχύουν δυο βασικές προϋποθέσεις η κωδικοποίηση των σχημάτων μεταδεδομένων σε XML και η χρήση του unqualified Dublin Core. Μια άλλη προσέγγιση στο πρόβλημα της διαλειτουργικότητας για την παροχή συναφών υπηρεσιών ψηφιακών βιβλιοθηκών με κατανεμημένες ετερογενείς συλλογές είναι το Open URL. Το Open URL καθορίζει τους συντακτικούς κανόνες για τη συσκευασία των μεταδεδομένων και των αναγνωριστών (όχι υποχρεωτικά) ενός ψηφιακού αντικειμένου που μεταφέρεται μέσω Ιστού. Η συσκευασία των μεταδεδομένων του ψηφιακού αντικειμένου ανταποκρίνεται διαφορετικά στο περιβάλλον κάθε χρήστη. Ο πρόδρομος του Open URL ήταν το σύστημα CrossRef. Το CrossRef είναι μια συνεργατική υπηρεσία διασυνδετικής παραπομπής. Επιτρέπει στο χρήστη να μεταβαίνει από την παραπομπή στου τεκμηρίου στο ίδιο το περιεχόμενο του άρθρου για παράδειγμα. Η λειτουργία αυτή υποστηρίζεται από το DOI (Digital Object Identifier) που συνδέεται με τα μεταδεδομένα και το URL (Uniform Resource Locator) του άρθρου. 

Το Indecs (Interoperability of Data in E-Commerce systems) είναι μια διεθνής προσπάθεια συνεργασίας που υποστηρίχθηκε από Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συμμετείχαν κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων όπως εκδότες. Σκοπός ήταν να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο για πρότυπα μεταδεδομένων που θα υποστηρίζει την πνευματική ιδιοκτησία στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Δεν είναι ένα νέο σχήμα μεταδεδομένων. Είναι ένα κοινό πλαίσιο που επιτρέπει την επικοινωνία ανάμεσα σε διάφορα σχήματα μεταδεδομένων ώστε να μπορούν να ανταλλάσουν πληροφορίες, ειδικά σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα. Χρησιμοποιείται σε διάφορες κατηγορίες υλικού, όπως βιβλία, οπτικοακουστικό υλικό, μουσική, άρθρα από εφημερίδες. 

Ένα από τα γνωστότερα και παλαιότερα πλαίσια διαλειτουργικότητας είναι το Warwick Framework. Η αρχιτεκτονική του βασίζεται στη λογική του δοχείου (container) και των πακέτων (packages) μεταδεδομένων που το αποτελούν για την ανταλλαγή αυτών. Τα πακέτα συναθροίζονται φυσικά και λογικά για να γίνεται εφικτή η ανταλλαγή. Στις βασικές του αρχές προβλέπεται να: 

• Επιτρέπει την πρόσβαση σε διαφορετικά σχήματα μεταδεδομένων τα οποία σχετίζονται μεταξύ τους θεματικά. 

• Προσαρμόζει ευέλικτα νέα σχήματα μεταδεδομένων χωρίς να χρειάζονται αλλαγές ή ειδικά προγράμματα για την χρήση τους. 

• Επιτρέπει στους δημιουργούς των μεμονωμένων μεταδεδομένων να εστιάζουν στις ιδιαίτερες απαιτήσεις τους. 

• Διαχωρίζει την διαχείριση και την υπευθυνότητα των συγκεκριμένων μεταδεδομένων. 

• Επιτρέπει την σύνταξη των μεταδεδομένων να ποικίλει ανάλογα με τις εννοιολογικές και λειτουργικές απαιτήσεις 

• Προωθεί την διαλειτουργικότητα με την παροχή διαφόρων εργαλείων και πρακτόρων για επιλεκτική πρόσβαση και διαχείριση μεμονωμένων πακέτων μεταδεδομένων.

Ένα άλλο επίσης πολύ γνωστό πλαίσιο για την υποστήριξη της διαλειτουργικότητας μεταδεδομένων είναι το RDF (Resource Description Framework). Δημιουργήθηκε και υποστηρίζεται από τον οργανισμό W3C. Τα πολλαπλά και διαφορετικής προέλευσης σχήματα παραγωγής μεταδεδομένων εξανάγκασαν τη κατασκευή ενός πλαισίου υποδοχής, κωδικοποίησης, ανταλλαγής και εκμετάλλευσης τους. To RDF χρησιμοποιείται για την περιγραφή οποιουδήποτε ψηφιακού αντικειμένου που έχει μια διεύθυνση στο Διαδίκτυο δηλ. ένα Uniform Resource Identifier (URI). Η βασική παραδοχή βρίσκεται στο γεγονός κάθε ψηφιακό αντικείμενο μπορεί να περιγραφεί από ένα σύνολο ιδιοτήτων. Η ιδιότητα ανήκει σε ένα τύπο και έχει μια τιμή. Επομένως κάθε επιστημονική ομάδα, κοινότητα μπορεί να διαμορφώσει το δικό της δομημένο σύνολο ιδιοτήτων και τιμών για να περιγράψει τα δικά της ψηφιακά τεκμήρια. Χρησιμοποιείται η λογική του υποκειμένου, του αντικειμένου και του κατηγορήματος για να συνταχθούν οι δηλώσεις σε RDF. 

 

Το CORC (Cooperative Online Resource Catalog) βασίζεται στην ιδέα ενός online καταλόγου τεκμηρίων όπως είναι οι OPAC. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε το 1999 από το OCLC. Οι βιβλιοθήκες που συμμετείχαν χρησιμοποίησαν το CORC για να δημιουργήσουν έναν κοινό κατάλογο με ηλεκτρονικές πηγές. Υποστηρίζει και το MARC και το Dublin Core και μπορεί να διασυνδέσει τα δύο σχήματα για την εισαγωγή και την εξαγωγή στοιχείων στη μία ή στην άλλη μορφή. Επίσης, μερικά στοιχεία μπορούν να εξαχθούν αυτόματα από την ιστοσελίδα στην οποία γίνεται η καταλογογράφηση. Η επιτυχία του σχήματος οφείλεται στο ότι παρέχει οδηγίες καταλογογράφησης και υπάρχει επίσης αρχείο καθιερωμένων τύπων. Τα θέματα της διαλειτουργικότητας δεν εξαντλούνται μόνο σε ότι αφορά τα μεταδεδομένα. Η διαλειτουργικότητα αναζητείται και στη σημασιολογία. Ο τομέας που ασχολείται με τη διαχείριση της γνώσης έρχεται αντιμέτωπος με τέτοιου είδους ζητήματα. Η σημασιολογική διαλειτουργικότητα είναι αναγκαία γιατί χρειάζεται να λύσει προβλήματα όπως: 

• Την ανομοιομορφία και ασυμβατότητα των μη οργανωμένων και μη δομημένων σημασιολογικών μεταδεδομένων. 

• Την ανάπτυξη από κάθε ενδιαφερόμενη κοινότητα θησαυρών και ταξινομιών για συναφείς γνωστικούς τομείς σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειψη συμβατότητας. 

• Την εξέλιξη της γλώσσας με τους νέους όρους και έννοιες που επιφέρουν εννοιολογική σύγχυση, καθώς οι έννοιες δεν είναι ακόμα σαφώς προσδιορισμένες και διασυνδεδεμένες. 

• Την διαφορετική απόδοση της μετάφρασης όρων από μια γλώσσα σε μια άλλη. Τα εργαλεία για την επίλυση των παραπάνω προβλημάτων φαίνεται να είναι το RDF και οι οντολογίες, ειδικότερα κάποιοι συγκεκριμένοι τύποι τους. 

Το ενδιαφέρον για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων είναι μεγάλο και οι λύσεις που προτείνονται πάρα πολλές. Η βασική ιδέα βρίσκεται στην αντιστοίχιση των εννοιών και στη διατήρηση αυτών των σχέσεων με τον εμπλουτισμό και τη διαρκή ανανέωση τους. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες εφαρμογές. Το σύστημα της οντολογίας FOS (Fishery Ontology System) αφορά την ένωση και ομαδοποίηση θησαυρών σχετικών με την ιχθυολογία από οικονομική, πολιτική, κ.ά. προσεγγίσεις. Το ίδιο κάνει και το μοντέλο οντολογίας CIDOC – CRM (International Committee for Documentation Conceptual Reference Model), που ενδιαφέρεται για τα αντικείμενα και τις διαδικασίες του πολιτισμού.

Γλωσσάρι Νέων Τεχνολογιών και Βιβλιοθήκες

Η ισχύς εν τη ενώσει

 

Το "Γλωσσάρι Νέων Τεχνολογιών και Βιβλιοθήκες" είναι ένα wiki που δημιουργήθηκε από τους ανθρώπους του "Greek Libraries in a New World" και δομείται σιγά σιγά με τη συμμετοχή αρκετών από τους «σεσημασμένους» έλληνες βιβλιοθηκονόμους-blogers και όχι μόνο. Στόχος της συλλογικής αυτής προσπάθειας είναι η δημιουργία ενός ευρετηρίου – λεξικού απόδοσης στα ελληνικά, ξενόγλωσσων όρων που σχετίζονται με την τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των δικτύων, του διαδικτύου και έχουν "εκλεκτές συγγένειες" με τις βιβλιοθήκες και τη βιβλιοθηκονομία. Υ.Γ. μια ιδέα που προήλθε από σχόλιο του πάντα εύστοχου 9th JUNIOR HIGH SCHOOL LIBRARY στην ανάρτηση "ίσως ένα χρήσιμο γλωσσάρι νέων τεχνολογιών"

 

Building Academic Library 2.0

Βιβλιοθήκες τραπεζών

Πριν από τρία χρόνια περίπου, στις 24-11-2006, πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα η ημερίδα "Οι Βιβλιοθήκες των Τραπεζών στην Ελλάδα: δυνατότητες συνεργασίας με άλλους φορείς"  
(εμείς τώρα την ανακαλύψαμε.......)

Παρακάτω παραπέμπουμε σε κάποιες από τις εισηγήσεις που πραγματοποιήθηκαν την ημέρα εκείνη.  

Εύα Σεμερτζάκη - Ο Ιδιαίτερος Ρόλος της Βιβλιοθήκης της Κεντρικής Τράπεζας μιας Χώρας: η Βιβλιοθήκη της Τράπεζας της Ελλάδος σχετικό ppt

Κατερίνα Τοράκη - Η αντίληψη για τους όρους και τα όρια συνεργασίας στο χώρο της πληροφόρησης: το Πανεπιστήμιο και ο χώρος εργασίας  

Εύη Σαχίνη - Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και η Συνεργασία με τις Βιβλιοθήκες Τραπεζών: υπάρχουσες δράσεις και προοπτικές  

Μαρία Κανελλοπούλου - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη: η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης

  λεπτομέρειες για την ημερίδα και το σύνολο των εισηγήσεων εδώ

Το μηνολόγιο ενός βιβλιοθηκονόμου

02-12-2001  

Συντάσσεται η διακήρυξη της Πρωτοβουλίας Ανοικτής Πρόσβασης της Βουδαπέστης (Budapest Open Access Initiative)  

10-12-1851 

Γεννιέται ο Melvil Dewey 

15-12-2006 

   

Εγκαινιάστηκε το νέο Ηλεκτρονικό Αναγνωστήριο του ΕΚΤ "Ψηφιακή Βιβλιοθήκη: Ανοικτή Πύλη στην Παγκόσμια Γνώση" 

   

18-12-2000 

  Ξεκινάει τις εργασίες του το 09ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών  

20-12-2007

  Παρουσιάζεται επίσημα, σε ειδική εκδήλωση ο Ψηφιακός Θησαυρός Πρωτογενών Τεκμηρίων Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού του ΕΙΕ "Πανδέκτης" 

26-12-1931

  Πεθαίνει o Melvil Dewey

MICHAEL: Multilingual Inventory of Cultural Heritage in Europe

Η MICHAEL (Multilingual Inventory of Cultural Heritage in Europe) αποτελεί μια ευρωπαϊκή διαδικτυακή πύλη, η οποία παρέχει πρόσβαση σε ψηφιακούς πόρους μουσείων, βιβλιοθηκών και αρχείων ευρωπαϊκών χωρών. Η πολύγλωσση βάση δεδομένων περιλαμβάνει:  
- Αναζήτηση σε βάση δεδομένων ψηφιακών πόρων.
- Άρθρα και ιστορίες χρηστών, που εξετάζουν τις διάφορες πτυχές της Ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και το περιεχόμενο του MICHAEL.
- Πληροφορίες σχετικά με το έργο MICHAEL και την τεχνολογία που χρησιμοποιεί, καθώς και συνδέσμους σε χρήσιμο υλικό.

Το έργο MICHAEL ξεκίνησε ως μία συνεργασία μεταξύ της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Βρετανίας, με σκοπό την επέκταση μιας πολιτιστικής διαδικτυακής πύλης που είχε δημιουργηθεί στη Γαλλία. Η συνέχειά του, το MICHAEL Plus περιέλαβε και την Τσεχία, τη Φινλανδία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Μάλτα, την Ολλανδία, την Πολωνία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Σουηδία. 

Το MICHAEL δίνει, ουσιαστικά, την ευκαιρία σε πολιτιστικούς φορείς, ανεξαρτήτως μεγέθους, να προβάλλουν τις συλλογές τους σε εθνικό και στη συνέχεια σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση για όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό. Στην Ελλάδα, το έργο αποσκοπεί στην δημιουργία ενός συγκεντρωτικού καταλόγου ψηφιακών συλλογών του ελληνικού πολιτιστικού αποθέματος, και στην προσπάθεια αυτή συμμετέχουν το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το Υπουργείο Πολιτισμού.

Η πλατφόρμα λογισμικού του MICHAEL απαρτίζεται από δύο υποσυστήματα, που λειτουργούν συνδυαστικά για να παρέχουν υπηρεσίες διαχείρισης και δημοσίευσης δεδομένων: - To υποσύστημα παραγωγής περιεχομένου επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν, να τροποποιούν, και να διαχειρίζονται εγγραφές, που περιγράφουν πτυχές της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς. Όλες αυτές οι λειτουργίες είναι διαθέσιμες μέσω ενός απλού φυλλομετρητή Διαδικτύου (Web browser). Τα δεδομένα αποθηκεύονται σε μία ισχυρή και ευέλικτη βάση δεδομένων XML, η οποία βασίζεται στο μοντέλο δεδομένων του MICHAEL.  

Το υποσύστημα δημοσίευσης περιεχομένου παρέχει τη διεπαφή που δίνει την δυνατότητα στους τελικούς χρήστες να αναζητούν την ψηφιακή πολιτιστική κληρονομιά μέσω ενός φυλλομετρητή Διαδικτύου (Web browser). Το υποσύστημα χρησιμοποιεί μία ισχυρή μηχανή αναζήτησης και προβολής XML, η οποία μπορεί να παραμετροποιηθεί, ώστε οι συμμετέχουσες χώρες να μπορούν προσαρμόσουν τη διεπαφή ώστε να εξυπηρετεί καλύτερα τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Τα δύο υποσυστήματα του MICHAEL λειτουργούν ως «αποθήκες δεδομένων», που εναρμονίζονται με το πρωτόκολλο OAI-PHM (Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting), καθιστώντας έτσι τα μεταδεδομένα διαθέσιμα σε δύο μορφότυπα, το πρότυπο Dublin Core και το μοντέλο δεδομένων MICHAEL. 

Οι εγγραφές από κατανεμημένες πηγές μπορούν να συγκεντρωθούν και να δημοσιευτούν μαζί. Η Ευρωπαϊκή Διαδικτυακή Πύλη MICHAEL θα χρησιμοποιήσει αυτά τα «εργαλεία συλλογής» για να συγκεντρώσει το περιεχόμενο από τις επιμέρους εθνικές διαδικτυακές πύλες MICHAEL. Το υποσύστημα δημοσίευσης περιεχομένου του MICHAEL περιλαμβάνει ένα REST API για την αναζήτηση και την ανάκτηση εγγραφών με χρήση απλών HTTP αιτήσεων και XML αποκρίσεων. Αυτά τα εργαλεία θα επιτρέψουν και σε άλλες υπηρεσίες παροχής πολιτιστικών πληροφοριών να ενσωματώσουν την υπηρεσία αναζήτησης του MICHAEL. 

Επιπλέον για τον σχεδιασμό και τη υλοποίηση του MICHAEL χρησιμοποίηθηκαν τα εργαλεία:  
- Μεταδεδομένα Dublin Core [Dublin Core Metadata Initiative Working Group on Collection Description]
- Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας (European Interoperability Framework - EIF)  
- Σχήμα Περιγραφής Συλλογής RSLP  
- Βιβλιογραφία για μεταδεδομένα από το UKOLN  
- NISO Framework of Guidance for Building Good Digital Collections] 
- Εθνική Οργάνωση Προτύπων Πληροφοριών (National Information Standards Organisation)
- JISC Information Environment Service Registry  
- Unesco. 

Σύσταση σχετικά με την Προώθηση και τη Χρήση της Πολυγλωσσίας και την Καθολική Πρόσβαση στον Κυβερνοχώρο 

σχετική βιβλιογραφία: 

Anna Christaki, Vassilis Tzouvaras, Antonella Fresa, Rossella Caffo, Pier Giacomo Sola, Stefanos Kollias: Achieving Interoperability in the MichaelPlus Project  

Antonella Fresa. MICHAEL: Multilingual Inventory of Cultural Heritage in Europe. Paper presented at EVA FLORENCE 2005

Σελιδοδείκτης του μήνα

Diputacio Barcelona Biblioteques 



 

Ψηφιακή Bιβλιοθήκη Europeana

Τη δέσμευσή τους να στηρίξουν την ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana, ως απάντηση στην επιθετική πολιτική των Google books εξέφρασαν οι υπουργοί Πολιτισμού και Οπτικοακουστικών της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες.  

Αποφασίστηκε μετά από πρόταση του Γάλλου υπουργού Πολιτισμού Frederic Mitterrand η δημιουργία μιας επιτροπής «σοφών» η οποία θα καθορίσει τις συνθήκες σύμπραξης των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων που θα αναλάβουν τη διαδικασία της ψηφιοποίησης. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στη δημιουργία του νομικού πλαισίου ψηφιοποίησης για την ταχεία εξεύρεση λύσης για τα λεγόμενα «ορφανά» έργα. 

Ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Παύλος Γερουλάνος, κατά τη διάρκεια του γεύματος των υπουργών με θέμα συζήτησης τη διαχείριση και χρηματοδότηση της Europeana, τόνισε πως η επιθετική πολιτική της Google μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά από την Ευρώπη μόνο αν κατορθώσουμε να ανοίξουμε την Europeana στο σύνολο των έργων του δημοσίου τομέα, από ολόκληρο τον κόσμο, με αιχμή πάντα την προβολή του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση του προγράμματος τόνισε πως σαφώς πρέπει να διευρυνθεί με την παρουσία ιδιωτών, με την προϋπόθεση ότι ο ιδιώτης χρηματοδότης δεν θα μπορεί να έχει λέγειν στις αποφάσεις για το περιεχόμενο και τη στρατηγική της Europeana.  

Στο πλαίσιο της νέας οικονομίας ψηφιακού περιβάλλοντος που αναδύεται στην Ευρώπη, οι υπουργοί εξέφρασαν τη διάθεση να επεκταθεί η ψηφιοποίηση και σε άλλες μορφές πολιτιστικής έκφρασης, και να υποστηριχθεί το σύστημα Arrow για τον εντοπισμό των δικαιούχων και την πιστοποίηση των έργων ορφανών δικαιωμάτων.

πηγή: ANT1 Online: Στήριξη στην ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana

Διαλειτουργικότητα σε βιβλιοθήκες και αρχεία

 
Η δημιουργία των πολυάριθμων προτύπων που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία και την οργάνωση των τεκμηρίων των σύγχρονων βιβλιοθηκών προήλθε από την πολυμορφία και το εύρος του υλικού αυτού καθ εαυτού, από τις ανάγκες των χρηστών αλλά και από τους στόχους της εκάστοτε βιβλιοθήκης. Η ύπαρξη πολυάριθμων προτύπων γεννά, με την σειρά της, την ανομοιογένεια των βιβλιοθηκονομικών συστημάτων, την ανάπτυξη διαφορετικών γλωσσών κωδικοποίησης αλλά και την ανάπτυξη ποικίλων ορισμών για τις ίδιες πράξεις - αντικείμενα. Προβλήματα λοιπόν όπως η διαφορετική εφαρμογή των προτύπων από συναφείς μεταξύ τους οργανισμούς (βιβλιοθήκες, αρχεία, μουσεία), η διαφορετική αποτύπωση του περιεχομένου ενός τεκμηρίου, η χρήση διαφορετικών εργαλείων (θησαυρών, θεματικών επικεφαλίδων κ.α.), γίνεται συστηματική προσπάθεια να ξεπεραστούν με τη διαλειτουργικότητα.

Διαλειτουργικότητα (interoperability) ονομάζεται η δυνατότητα μεταφοράς και χρήσης της πληροφορίας με ενιαίο και αποτελεσματικό τρόπο από διαφορετικούς οργανισμούς και πληροφοριακά συστήματα. Ή αλλιώς είναι η δυνατότητα ανταλλαγής και ενοποίησης (integration) μηχαναγνώσιμων δεδομένων που προέρχονται από διαφορετικά πληροφοριακά περιβάλλοντα μέσω της υιοθέτησης κοινών προτύπων (Γ. Προκοπιάδου: Η διαλειτουργικότητα στο δημόσιο τομέα). Μια μέθοδος για να επιτευχθεί η διαλειτουργικότητα είναι η χρήση των διασταυρώσεων (crosswalks). Διασταύρωση σημαίνει τη σημασιολογική ή και τεχνική μονόδρομη αντιστοίχιση ενός πλαισίου μεταδεδομένων σε ένα άλλο πλαίσιο. Η διασταύρωση ακολουθείται και από κάποια προδιαγραφή μετατροπής μεταδεδομένων. Οι διασταυρώσεις δημιουργούνται κυρίως μεταξύ ευρέως χρησιμοποιούμενων σχημάτων μεταδεδομένων για την περιγραφή των πληροφοριακών πόρων. Στους πίνακες διασταυρώσεων αντιστοιχίζονται τα ανακτήσιμα στοιχεία των μεταδεδομένων μεταξύ διαφορετικών προτύπων και επικοινωνούν με το πρωτόκολλο αναζήτησης και ανάκτησης Z39.50. 

 Μια άλλη προσέγγιση επίτευξης της διαλειτουργικότητας είναι αυτή της αντιστοίχισης και ορίζεται ως η διαδικασία συσχετισμού στοιχείων ενός συνόλου με στοιχεία ενός άλλου συνόλου, ή το σύνολο των συσχετισμών που προκύπτουν από μια τέτοια διαδικασία. Την προσέγγιση αυτή ακολουθεί το OAI (Open Archive Initiative) Εκτός από τις διασταυρώσεις και τις αντιστοιχίσεις μια ακόμα λύση στο πρόβλημα της διαλειτουργικότητας επιτυγχάνεται με τα μητρώα μεταδεδομένων (metadata registries). Τα μητρώα μεταδεδομένων λειτουργούν σαν ένα τυπικό σύστημα τεκμηρίωσης στοιχείων, των συνόλων τους, της σημασίας, της περιγραφής και της σύνταξης ενός ή περισσοτέρων σχημάτων μεταδεδομένων. Επιτρέπουν στον κάθε οργανισμό να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να επαναχρησιμοποιεί σχήματα, πλαίσια, πρότυπα, εφαρμογές ώστε να παράγει μεταδεδομένα με συνεπή τρόπο. 

Τα μητρώα μεταδεδομένων υιοθετούν πολλά από τα χαρακτηριστικά ενός ηλεκτρονικού λεξικού και αναπτύσσονται σύμφωνα με το πρότυπο ISO / IEC 11179 και το πρότυπο ANSI X3.285. Τα μητρώα μεταδεδομένων περιορίζονται σε ένα τομέα όπως εκπαίδευση, πολιτισμός, εκδόσεις κ.λπ. Τέτοια μητρώα μεταδεδομένων μπορούμε να δούμε από μπορούμε να δούμε από το ROADS (Resource Organization and Discovery in Subject based Services), το DCMI (Dublin Core Metadata Initiative), το FGDC (Federal Geographic Data Committee), το The Schemas Registry, το Environmental Data Registry, το DESIRE(Development of a European Service for Information on Research and Education)και το CORES.

Text Art Creations

Σύμφωνα με το "Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας" του καθηγητή Μπαμπινιώτη η λέξη "κείμενο" είναι το μεγαλύτερο ή μικρότερο κομμάτι συνεχούς προφορικού ή γραπτού λόγου που χαρακτηρίζεται από νοηματική και γλωσσική αλληλουχία και που η όλη συγκρότηση του διέπεται από συγκεκριμένες επικοινωνιακές προθέσεις του παραγωγού του. Επιπλέον ως κείμενο χαρακτηρίζεται και το μέρος ενός βιβλίου ή το τμήμα μιας σελίδας που περιλαμβάνει γραπτό λόγο. Στις εικόνες που ακολουθούν μπορούμε να δούμε ότι το «κείμενο» δεν περιορίζεται μόνο ως μέσo γλωσσικής επικοινωνίας, αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως πρωτόλειο υλικό για τη δημιουργία γραφιστικών "ασκήσεων" Παραθέτουμε λοιπόν εικόνες, η δημιουργία των οποίων βασίστηκε στις λέξεις και στα κείμενα (αξίζει να κάνετε zoom πάνω τους).

tpgraphy tree by Fikriye

Jimi in type by Icantreed

Believe by Chronicdoodler

All about hand by Jason Wave

Typographic beer directions by Smooth as Sandpaper

Homeless by Emrahkara

One planet No3 by Harajukumatt

πηγή: 32 Beautiful Text Art Creations

Virtual συνέδριο για συλλέκτες σελιδοδεικτών

 
Στις 20 και 21 Φεβρουαρίου του 2010 συλλέκτες σελιδοδεικτών από όλο τον κόσμο θα μπορούν να μοιραστούν, διαδικτυακά για 24 ώρες, την αγάπη τους για τους σελιδοδείκτες. Πρόκειται για ένα «virtual» συνέδριο, με αφορμή το οποίο έχει αρχίσει να αναπτύσσεται ένα ενδιαφέρον project που εκτός από τις on-line παρουσιάσεις, προβλέπει τη διοργάνωση σεμιναρίων, παρουσίασης φωτογραφικού υλικού, ανταλλαγής και αγοραπωλησίας σελιδοδεικτών, καθώς και τη δημιουργία σχετικού forum και ιστολογίου.  

Τα θέματα που θα γίνει προσπάθεια να προσεγγίσουν οι παρουσιάσεις του συνεδρίου είναι:  
• Ιστορία των σελιδοδεικτών
• Πολιτιστικές αξίες - χρήσεις
• Εμφάνιση συλλογών  
• Οργάνωση των συλλογών  
• Παραδείγματα ειδικών συλλογών
• Δημιουργία σελιδοδεικτών
• Χρήση eBay και άλλες τοποθεσίες δημοπρασιών  
• Ηλεκτρονική πώληση
• Ανταλλαγές
• Ομάδες και οργανισμοί ως συλλέκτες
• Ιστορίες συλλεκτών – πώς δημιουργείται και αναπτύσσεται μια συλλογή 
• Ασυνήθιστες πτυχές μιας συλλογής
• Οι σελιδοδείκτες ως μέσω για την προώθηση της ανάγνωσης  
• Εκπαίδευση κοινού και νέοι συλλέκτες

  περισσότερες πληροφορίες εδώ

Stimulate 2010

Το πρόγραμμα Stimulate-2010, είναι ένα διεθνές πρόγραμμα εκπαίδευσης, το οποίο προσφέρει τη δυνατότητα εκπαίδευσης – επιμόρφωσης σε αποφοίτους των επιστημών και της τεχνολογίας (λίγο γενικό, αλλά έτσι αναγράφεται στην σχετική ανακοίνωση), οι οποίοι βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους. Στόχος του προγράμματος είναι να συμβάλει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους στη συλλογή, αποθήκευση, ανάκληση, και τη διαχείριση των πληροφοριών. Η διάρκεια του προγράμματος είναι τρεις μήνες και θα διεξαχθεί στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο. Οι υποτροφίες που δίνονται είναι τουλάχιστον 12, με ανώτερο όριο τις 15 συμμετέχοντες από επιλεγμένες αναπτυσσόμενες χώρες. Ως όριο ηλικίας τίθενται τα 40 χρόνια. Η καταληκτική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων συμμετοχής είναι τα τέλη Ιανουαρίου του 2010.  

Ας μη βιαστείτε να πείτε και τι μας αφορά αυτό το πρόγραμμα εμάς εδώ στην Ελλάδα (είμαστε αναπτυγμένη χώρα τρομάρα μας). Εκτιμούμε, ότι αν κοιτάξουμε γύρω μας, στις βιβλιοθήκες, στα ιδρύματα που εργαζόμαστε πολλοί από μας, αλλά και όχι μόνο, θα διακρίνουμε αρκετούς που ίσως τους ενδιαφέρει αυτό το πρόγραμμα. Πιστεύουμε ότι δεν είναι κόπος να το αναρτήσουμε σε κάποιο πίνακα ανακοινώσεων ή να το διαδώσουμε προφορικά. Περισσότερες πληροφοριές εδώ και εδώ Υ.Γ. Μιας και το «συζητάμε», έχω μια απορία: λέτε ο ΟΑΕΔ να ενημερώνει τους εγγεγραμμένους στα μητρώα του, καταγόμενους από αναπτυσσόμενες χώρες, για τέτοιου είδους προγράμματα ??? 

πηγή: Librarians Without Borders

e-books: μια δεύτερη οπτική γωνία

Τα e-books σώζουν τα δέντρα. Αυτό είναι ένα από τα πολλά περιβαλλοντικά οφέλη των ψηφιακών εκδόσεων και της ανάγνωσης. Ακολουθεί λίστα με τα περιβαλλοντικά οφέλη ανάγνωσης e-books: 1.προστασία δέντρων  
2.μείωση κατανάλωσης χαρτιού  
3.εξοικονόμηση ενέργειας, η οποία χρησιμοποιείται για την παραγωγή βιβλίων
4.εξάλειψη των υλικών συσκευασίας, καθώς και το σύνολο της ενέργειας και του κόστους, που συνδέονται με τα υλικά, αυτά
5.εξοικονόμηση καυσίμων που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά βιβλία και του χαρτιού: από την επιχείρηση εκτύπωσης στην αποθήκη, και στη συνέχεια από την αποθήκη στον πελάτη
6. εξάλειψη της ρύπανσης που προκαλείται από την παραγωγή βιβλίων και από τη ναυτιλία, η οποία χρησιμοποιείται για τη μεταφορά των πρώτων υλών αλλά και των βιβλίων
7. μείωση της σπατάλης ενέργειας, του κόστους σε χρήμα, και της ρύπανσης, τα οποία απαιτούνται για τη διάθεση των βιβλίων
8. εξοικονόμηση χρημάτων. 

Αυτό τον καιρό τα χρήματα είναι ένα "σπάνιο πράσινο είδος". Αν τα 2 δισεκατομμύρια βιβλία που πωλήθηκαν στις ΗΠΑ τον περασμένο χρόνο, είχαν πωληθεί ως e-books - με πέντε δολάρια το λιγότερο, ανά βιβλίο - θα μπορούσαμε να είχαμε αποθηκεύσει περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Περιβαλλοντικά οφέλη από τα δωρεάν e-books Σε περισσότερα από τρία χρόνια, πάνω από 200 εκατομμύρια δωρεάν e-books έγιναν download από τις ιστοσελίδες Project Gutenberg (PG) και World eBook Fair (WEF). Αν αυτά τα 200 εκατομμύρια βιβλία είχαν τυπωθεί έγιναν από χαρτί, πόσα δέντρα θα είχαν σωθεί;

Ας κάνουμε μια σειρά από υπολογισμούς. Στις ΗΠΑ σε ένα χρόνο, παράγονται 2 δισεκατομμύρια βιβλία. Για να παραχθεί το χαρτί που χρειάζεται για τα βιβλία αυτά, απαιτείται η κατανάλωση 32 εκατομμυρίων δέντρων. Υπολογίζεται λοιπόν ότι ένα δέντρο αποδίδει χαρτί για 62,5 βιβλία περίπου. (Φυσικά, οι αριθμοί ποικίλουν ανάλογα με τον ποιο εμπειρογνώμονα θα επιλέξετε να πιστέψετε) Τα 200 εκατομμύρια free download e-books από το Project Gutenberg και το WEF έσωσαν περίπου τρία εκατομμύρια διακόσιες χιλιάδες (3.200.000) δέντρα. Αυτός ο αριθμός (200 εκατομμύρια free download e-books) προέρχεται από δύο μόνο πηγές διάθεσης e-books. 

Υπάρχουν όμως και πολλές άλλες που παρέχουν παρόμοιες υπηρεσίες, όπως το Google Books, το Internet Archive, το Feedbooks, το Manybooks, το Scribd, και πολλά άλλα. Papers και εφημερίδες Κάθε χρόνο, παράγονται περισσότερα από 300 εκατομμύρια τόνους χαρτιού. Τα βιβλία δεν είναι η μόνη πηγή κατανάλωσης χαρτιού. Για την έκδοση ενός κυριακάτικου φύλλου της εφημερίδας New York Times καταναλώνονται 75.000 δέντρα. Για την έκδοση των κυριακάτικων φύλλων των New York Times, σε ένα έτος χρειάζονται άνω των 3.900.000 δέντρα.  

Η βιομηχανία παραγωγής εφημερίδων στις ΗΠΑ, κάθε χρόνο, καταναλώνει 95 εκατομμύρια δέντρα Και οι ΗΠΑ τι ποσοστό του χαρτιού που καταναλώνουν, ανακυκλώνουν; Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Rainforestmaker.org, ανακυκλώνουν το 40 τοις εκατό των σκουπιδιών χαρτιού και προϊόντων από χαρτί. Εκδοτική Παραγωγή (Σημείωση: Αυτή τη στιγμή δεν εξετάζουμε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και τη χρήση των ειδικών συσκευών ανάγνωσης e-Books, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι, προς το παρόν έχουν πρόσβαση στα e-books μέσω των υπολογιστών (επιτραπέζιων ή φορητών), των iPhones, των iPod Touches, αλλά και άλλων κινητές συσκευές που ήδη χρησιμοποιούν)  

Πόσα δέντρα χρησιμοποιούνται για να παραχθούν τα βιβλία που εκδίδονται στις ΗΠΑ; Σύμφωνα με το blog Eco-Libris, η βιομηχανία έκδοσης βιβλίων στις ΗΠΑ καταναλώνει 16 εκατομμύρια τόνους χαρτιού το χρόνο. Υπολογίζεται ότι περίπου 20 δένδρα αποδίδουν ένα τόνο χαρτιού. Ως εκ τούτου, η εκδοτική βιομηχανία των ΗΠΑ καταναλώνει 32 εκατομμύρια δέντρα ετησίως. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα Green Press Initiative (περισσότερα σχετικά με την GPI, παρακάτω): «Η εκδοτική βιομηχανία των ΗΠΑ (βιβλίων και εφημερίδων) χρησιμοποιεί 125 εκατομμύρια δέντρα το χρόνο και να εκπέμπει περισσότερα από 40 εκατ. μετρικούς τόνους CO2 ετησίως, εκπομπές ισοδύναμες με τις ετήσιες εκπομπές CO2, 7,3 εκατομμυρίων αυτοκινήτων» Δέκα βήματα για την «αειφόρο» εκδοτική παραγωγή

Αγαπάμε τα «χάρτινα» βιβλία, και δεν προτείνουμε ως λύση, το μποϊκοτάζ των έντυπων εκδόσεων. Αντ' αυτού, εξετάζουμε εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος «έντυπες εκδόσεις» vs «οικολογικής προστασίας», με προσανατολισμό αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί "βιώσιμες εκδόσεις" (sustainable publishing) Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορούν οι εκδόσεις βιβλίων να γίνουν περισσότερο «φιλικές προς το περιβάλλον». Οι αναγνώστες θα πρέπει να γνωρίζουν αυτές τις δυνατότητες, και εκδότες θα πρέπει να τους τις παρέχουν:  

1. Οι παραδοσιακοί εκδότες θα πρέπει να προσφέρουν τις εκδόσεις των βιβλίων και σε e-book μορφή - όπως PDF και E-PUB - σε χαμηλότερη τιμή από την έντυπη. Αυτό δεν είναι μόνο μια καλή περιβαλλοντική πρακτική, αλλά και μια επιχειρηματική στρατηγική με προσανατολισμό το μέλλον. O «Reilly Media CEO Tim O'Reilly» έγραψε πρόσφατα: «Δεν είμαστε πλέον ένας εκδότης έντυπων βιβλίων που τυχαίνει να πουλάμε και ψηφιακά βιβλία πάρα πολύ. Είμαστε ένας ψηφιακός εκδότης που πουλάει και έντυπα βιβλία. Όλες οι εκδόσεις είναι πλέον ψηφιακές, και όλα τα γραπτά είναι γραμμένα για το Web» Δεν χρειάζονται ειδικές συσκευές για την ανάγνωση των e-books, καθώς αυτό μπορεί να γίνει μέσω ενός υπολογιστή, ενός Smartphone ή iPhone αλλά και ενός iPod. Οι ειδικές συσκευές ανάγνωσης e-books πρέπει να λειτουργήσουν υβριδικές συσκευές που θα παρέχουν περισσότερες υπηρεσίες από την απλή ανάγνωση διαφόρων e-books. Παρακολουθήστε ενδεικτικά το βίντεο «Possible or probable?» 

2. Αντί για τα χιλιάδες εκτυπωμένα βιβλία, από τους διάφορους εκτυπωτές ή από τους εκδότες, ένας συγγραφέας μπορεί να χρησιμοποιήσει μια Print-On-Demand (POD) υπηρεσία, όπως η Lulu ή Lightning Source. Οι POD υπηρεσίες είναι μια μέθοδος εκτύπωσης ενός βιβλίου τη φορά , έπειτα από παραγγελία (με ψηφιακή εκτύπωση). Η ποιότητα των POD βιβλίων δεν υστερεί ιδιαίτερα από αυτή των βιβλίων που εκδίδονται στα παραδοσιακά τυπογραφία. Ο POD τρόπος έκδοσης βιβλίων δεν μειώνει μόνο το ρίσκο να υπάρξουν απούλητα βιβλία, αλλά συμβάλει στην μείωση του κόστους και στην εξοικονόμηση ενέργειας Επιπλέον για τη διάθεση των βιβλίων που εκδίδονται με POD δεν χρειάζεται η διαμεσολάβηση «αποθήκης», αντίθετα αποστέλλονται απευθείας από τον εκδότη στον πελάτη, γεγονός που συμβάλει σταδιακά στη μείωση του κόστους των τυπωμένων βιβλίων (μελανό σημείο το κόστος των ταχυδρομικών μεταφορών).

3. Συμβουλή προς τους αναγνώστες: πείτε στον εκδότη και στον βιβλιοπώλη σας ότι θα προτιμούσατε να αγοράζεται βιβλία, τα οποία τυπώνονται 100% σε ανακυκλωμένο χαρτί. Συμβουλή προς τους εκδότες: Ρωτήστε των τυπογράφο σας σχετικά με τις δυνατότες χρήσης ανακυκλωμένου χαρτιού. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα ανακυκλωμένο χαρτί, παρέχει η GreenPeace Book Campaign  

4. Η Green Press Initiative (GPI) είναι μια πολύτιμη πηγή για όλους στον κλάδο βιβλίο. Ιδιώτες και οι επιχειρήσεις μπορούν να έχουν πρόσβαση με μια ετήσια συνδρομή. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της GPI: Πρόκειται για ένα μη-κερδοσκοπικό πρόγραμμα σε συνεργασία με εκδότες, τυπογράφους, κατασκευαστές χαρτιού και όσους γενικά ασχολούνται με το βιβλίο και γενικά τις έντυπες εκδόσεις (εφημερίδες, περιοδικά), με στόχο την ελαχιστοποίηση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκύπτουν από την έκδοση και εμπόριο των έντυπων εκδόσεων, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων στην εξαφάνιση των δασών, στην αλλαγή του κλίματος αλλά και στις κοινότητες από όπου οι πρώτες ύλες προέρχονται. Τα μέλη του GPI δεν χρησιμοποιούν μόνο ανακυκλωμένο χαρτί, αλλά χρησιμοποιούν χαρτί πιστοποιημένο από το Συμβούλιο Διαχείρισης Δασών (FSC). Το FSC χαρτί προέρχεται από δέντρα από δάση που δεν κινδυνεύουν. Σήμερα, περισσότεροι από 180 εκδότες βιβλίων έχουν ενταχθεί GPI, πολλοί από τους οποίους αποτελούν μεγάλους εκδοτικούς οίκους, με ποσοστό κοντά στο 42% της αγοράς στον κλάδο των εκδόσεων βιβλίων των ΗΠΑ.  

5. Είναι δύσκολο να βρει κανείς πληροφορίες για την τύχη των απούλητων βιβλίων. Αυτό μας κάνει να υποπτευόμαστε το χειρότερο: υπάρχουν εκατομμύρια βιβλία που δεν ανακυκλώνονται. Στις Κάτω Χώρες, κάθε χρόνο, πάνω από ένα εκατομμύριο βιβλία πολτοποιούνται και μετατρέπονται σε χαρτί τουαλέτας. Το βιβλίο «Δεκατρία Φεγγάρια» δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2006. Γράφτηκε από τον Charles Frazier, πρώτο μυθιστόρημα του οποίου «Cold Mountain» γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ένας πόλεμος προσφορών για τα «Δεκατρία Φεγγάρια» είχε ως αποτέλεσμα την προκαταβολή 8 εκατομμυρίων δολάρια, για το συγγραφέα. Αρχικά λοιπόν τυπώθηκαν 750.000 βιβλία, από τα οποία περίπου, τα 368.000 αντίτυπα πουλήθηκαν. Ο εκδότης λοιπόν έχασε 5,5 εκατομμύρια δολάρια, περίπου. Ποιος γνωρίζει την τύχη των υπόλοιπων βιβλίων;  

6. Το «πεπρωμένο» των e-books είναι να μην μένουν «κρυμμένα», όπως η χαμένη Ατλαντίδα, ή να θάβονται όπως ο θησαυρό του Monte Cristo, ή να φυλάσσονται όπως χρυσός στο Φορτ Νοξ. Δυστυχώς, πολλά e-books πωλούνται σε εξειδικευμένο format, ώστε να μην είναι δυνατή η ανταλλαγή. Ακόμη και η νέα μορφή e-pub, που κατοχυρώνεται σιγά σιγά ως τυποποιημένο format, μπορεί να είναι «εχθρική» στη διαδικασία ανταλλαγής δεδομένων. Για την αποφυγή παρεξηγήσεων προτείνεται, πριν από την αγορά ένος e-book, να υπάρχει σαφής διευκρίνηση για τα δικαιώματα των αγοραστών, σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση τους  

7. Μερικές φορές είναι προτιμότερο να δανείζεται κανείς κάποιο βιβλίο, παρά να το αγοράσει.

8. Οι αναγνώστες και οι εκδότες θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο φύτευσης ενός δέντρου για κάθε βιβλίο που αγοράζονται ή πουλούν. Σχετικές συμβουλές από την Arbor Day Foundation και την Trees Forever. Επίσης σχετικό ενδιαφέρον και το Project των Ηνωμένων Εθνών «Plant for the Planet: Billion Tree Campaign» Και γιατί όχι να φυτεύεται ένα δέντρο για κάθε e-book που πωλείται ή αγοράζεται ή για κάθε e-book που γίνεται ελεύθερα downloaded?  

πηγή: Ebooks Save Millions of Trees: 10 Ideas For Sustainable Publishing