Τα συστήματα RFID έκαναν την εμφάνιση τους στις βιβλιοθήκες προς το τέλος της δεκαετίας του 1990. Συγκεκριμένα οι πρώτες εφαρμογές της τεχνολογίας RFID παρουσιάστηκαν τόσο σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες της Αμερικής, όσο και σε δημοτικές. Πρωτοπόροι της συγκεκριμένης υιοθέτησης ήταν η πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη του «Rockefeller» στην Νέα Υόρκη το 1999 και η δημοτική βιβλιοθήκη «Farmington Community Library» στο Μίσιγκαν την ίδια χρονιά. Η εμφάνιση αυτή χαρακτηρίστηκε από την αντικατάσταση των ήδη υπαρχόντων ηλεκτρομαγνητικών και bar code συστημάτων. Υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος του 2004 είχαν ενσωματωθεί ετικέτες RFID σε 35.000.000 τεκμήρια βιβλιοθηκών σε όλο τον κόσμο.
Είναι γεγονός ότι οι νέες τεχνολογίες επηρεάζουν καταλυτικά τον τρόπο λειτουργίας της βιβλιοθήκης στην ποιότητα των υπηρεσιών και στην αποδοτικότητα των λειτουργιών της. Συγκεκριμένα με τα συστήματα RFID επιτυγχάνεται η ομαλή εργονομική λειτουργία της βιβλιοθήκης, η εύρεση διαχειριστικών λύσεων τόσο για τη μείωση του κόστους όσο και για τη διαχείριση ροής του υλικού.
Τo RFID μπορεί να διαχειριστεί δύο βασικές υπηρεσίες των βιβλιοθηκών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διαδικασία κυκλοφορίας του υλικού, καθώς επίσης και ως αντικλεπτικό σύστημα. Συγκεκριμένα λειτουργεί ως σύστημα εντοπισμού, καθιστώντας ευκολότερη και γρηγορότερη τη διαδικασία χρέωσης και επιστροφής των τεκμηρίων, ελέγχοντας με ακρίβεια την διαχείριση του υλικού.
Τα συστατικά μέρη του RFID συστήματος για τις βιβλιοθήκες
Όπως έχει αναφερθεί και σε προηγούμενο άρθρο μας ένα σύστημα RFID περιλαμβάνει δύο κύρια συστατικά τις ετικέτες RFID και τους αναγνώστες. Ένα επιπλέον σημαντικό συστατικό είναι και ο διακομιστής (Server) του πληροφοριακού συστήματος της βιβλιοθήκης.
Τα συστήματα RFID στις βιβλιοθήκες έχουν ως κεντρικό σημείο τις ετικέτες. Ο τύπος των ετικετών που χρησιμοποιούνται για τα τεκμήρια των βιβλιοθηκών είναι οι «έξυπνες» ετικέτες (Smart Labels). Οι «έξυπνες» ετικέτες δεδομένου της μορφής που παρουσιάζουν, τοποθετούνται μέσα στο βιβλίο, στο περιοδικό ή κατευθείαν πάνω στο CD, στις βιντεοκασέτες και σε οποιοδήποτε άλλο τεκμήριο είναι δυνατόν να χρησιμοποιούν οι βιβλιοθήκες.
Από διάφορες μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με τα συστήματα RFID και την υλοποίηση τους στις βιβλιοθήκες έχουν διαπιστωθεί τα εξής σχετικά με τις ετικέτες:
Σε ότι έχει να κάνει σχέση με τις ετικέτες RFID και την επικοινωνία τους με τους αναγνώστες. Η καλύτερη επιλογή είναι οι παθητικές ετικέτες, δεδομένου των μικρών μεγεθών τους, την διάρκεια ζωής τους, και της χαμηλή τιμή τους.
Το ολοκληρωμένο κύκλωμα στις ετικέτες πρέπει να είναι “read/write”, δεδομένου ότι παρουσιάζει μεγαλύτερη ευελιξία, καθώς έχει τη δυνατότητα τροποποίησης και προσθήκης πληροφοριών.
Η μνήμη του ολοκληρωμένου κυκλώματος των ετικετών πρέπει να είναι στα 896 MHz, δεδομένου ότι οι πληροφορίες που ενσωματώνονται στις ετικέτες είναι το bar code και σε κάποιες περιπτώσεις και με πιο ποικίλες πληροφορίες, όπως η θέση του τεκμηρίου στη βιβλιοθήκη, ημερομηνίες δανεισμού, τίτλος, συγγραφέας κ.ά.
Η βασική λειτουργία των αναγνωστών στις βιβλιοθήκες διαδραματίζεται ως εξής: όταν οι ετικέτες έρθουν σε επαφή με το πεδίο των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που αποστέλλονται από τους αναγνώστες, οι πληροφορίες αποθηκεύονται στο τσιπ τους. Τα δεδομένα του τσιπ ερμηνεύονται – αποκωδικοποιούνται από τους αισθητήρες και αποστέλλονται στο διακομιστή. Αυτός με τη σειρά του επικοινωνεί με το «ολοκληρωμένο σύστημα» της βιβλιοθήκης, όπου και ενσωματώνει τις πληροφορίες.
Τα συστήματα RFID στις βιβλιοθήκες χρησιμοποιούν δύο είδη αναγνωστών. Ο πρώτος τύπος διαβάζει τις πληροφορίες από την ετικέτα. Έπειτα, όπως προαναφέρθηκε, τις διαβιβάζει στο διακομιστή. Ο διακομιστής είναι επιφορτωμένος με τη λειτουργία της ενεργοποίησης του συναγερμού, σε περίπτωση που τα εντοπιζόμενα τεκμήρια δεν έχουν χρεωθεί σωστά. Ο δεύτερος τύπος αναγνωστών στηρίζεται σε ένα “byte theft”, το οποίο είναι αποθηκευμένο στην ετικέτα. Σκοπός του είναι να προσδιορίζει - εντοπίζει αν το τεκμήριο είναι δανεισμένο ή όχι, χωρίς να χρειάζεται να επικοινωνήσει με το διακομιστή.
Οι RFID αναγνώστες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια βιβλιοθήκη, στα ακόλουθα τμήματα:
Στον σταθμός μετατροπής (Conversion station): όπου οι πληροφορίες της βιβλιοθήκης γράφονται στις ετικέτες RFID.
Στον πάγκο δανεισμού (Staff workstation at circulation): όπου πραγματοποιείται η διαδικασία του δανεισμού.
Στο αυτόματο σύστημα χρέωσης τεκμηρίων (Self check-out station) το οποίο χρησιμοποιείται για τη χρέωση των τεκμηρίων από τους ίδιους χρήστες της βιβλιοθήκης χωρίς την παρέμβαση του προσωπικού της.
Στο αυτόματο σύστημα επιστροφής τεκμηρίων (Self check-in station): το οποίο χρησιμοποιείται για την επιστροφή των τεκμηρίων από τους ίδιους χρήστες της βιβλιοθήκης χωρίς την παρέμβαση του προσωπικού της.
Στον αισθητήρα εξόδου της βιβλιοθήκης (Exit sensors): όπου ελέγχεται, αν η έξοδος, από το χώρο της βιβλιοθήκης, όλων των τεκμηρίων γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες κυκλοφορίας υλικού του ιδρύματος, δηλαδή αν έχουν χρεωθεί σωστά, αν όντως είναι υλικό που μπορεί να απομακρυνθεί από τη βιβλιοθήκη κ.ά.
Στο Μηχάνημα Επιστροφής Βιβλίων (Book drop reader): όπου γίνεται η αυτόματη επιστροφή των τεκμηρίων και η ενεργοποίηση, εκ νέου του αντικλεπτικού συστήματος.
Στο Διαλογέα και Μεταφορέα (Sorter and conveyor): το οποίο λειτουργεί ως αυτόματο σύστημα επιστροφής των τεκμηρίων σε συγκεκριμένο σημείο της βιβλιοθήκης.
Στο φορητό αισθητήρα (Hand-held reader): που χρησιμοποιείται για την καταγραφή και την επαλήθευση της σωστής τοποθέτησης - ταξιθέτησης των τεκμηρίων στο ράφι.
Ο διακομιστής είναι η πύλη επικοινωνίας μεταξύ των διάφορων τμημάτων του συστήματος. Λαμβάνει τις πληροφορίες από έναν ή περισσότερους αναγνώστες και τις ανταλλάσσει με τη βάση δεδομένων της κυκλοφορίας υλικού. Το λογισμικό του περιλαμβάνει SIP/SIP2 (Session Initiation Protocol), APIs (Applications Programming Interface) NCIP (National Circulation Interchange Protocol. Οι περισσότεροι προμηθευτές λογισμικού για τις βιβλιοθήκες προσφέρουν συγκεκριμένα interface για χρήση των συστημάτων RFID, καθώς επίσης και επιπρόσθετες λειτουργίες όπως στατιστικές πληροφορίες.
Τα οπτικά RFID συστήματα περιλαμβάνουν τρία συστατικά:
Τους εκτυπωτές RFID ετικετών
Το φορητό αισθητήρα
Το σύστημα εξωτερικής επιστροφής βιβλίων
Οι εκτυπωτές ετικετών χρησιμοποιούνται για την εκτύπωση ετικετών (bar code, logo βιβλιοθήκης κ.ά.). Παράλληλα με τη διαδικασία της εκτύπωσης, οι πληροφορίες εισάγονται αυτόματα μέσα στο τσιπ των ετικετών. Οι ετικέτες είναι ειδικά φορμαρισμένες ώστε να ενσωματώσουν τις πληροφορίες αυτές και να ενσωματωθούν με την σειρά τους μέσα στα τεκμήρια.
Ο φορητός αισθητήρας μπορεί να κινηθεί κατά μήκος των τεκμηρίων στα ράφια χωρίς να τα αγγίξει. Οι πληροφορίες, που διαβάζει πηγαίνουν σε μια μονάδα συγκέντρωσης – αποθήκευσης. Από κει μπορούν αργότερα να γίνουν “download” από το διακομιστή. Υπάρχει όμως και η δυνατότητα να πάνε απευθείας από τη μονάδα συγκέντρωσης στο διακομιστή. Η λειτουργία αυτή γίνεται εφικτή με την χρήση της ασύρματης τεχνολογίας.
Ο φορητός αισθητήρας καλύπτει τρεις βασικές ανάγκες της εκάστοτε βιβλιοθήκης:
Αναζητεί βιβλία τα οποία λείπουν
Αναζητεί βιβλία ύστερα από αίτηση
Προβάλλει το σύνολο της συλλογής στα ράφια, να ώστε συμβάλει αποτελεσματικά στην διαδικασία της καταγραφής των τεκμηρίων.
Με τα συστήματα RFID oι βιβλιοθήκες μπορούν να παρέχουν χρήσιμες υπηρεσίες οι οποίες διευκολύνουν τους χρήστες. Μια από αυτές τις υπηρεσίες είναι η δυνατότητα επιστροφής τεκμηρίων όταν η βιβλιοθήκη είναι κλειστή. Αυτό επιτυγχάνεται με ένα ειδικό σύστημα, «το μηχάνημα εξωτερικής επιστροφής βιβλίων». Πρόκειται για ένα ενσωματωμένο στον τοίχο μηχάνημα (παρόμοιο με τα ATM μηχανήματα των τραπεζών), το οποίο έχει ένα άνοιγμα υποδοχής – τοποθέτησης των τεκμηρίων και ένα τσιπ αισθητήρα. Ο τρόπος λειτουργίας του είναι όμοιος με τον τρόπο λειτουργίας του «αυτόματου συστήματος επιστροφής βιβλίων», που βρίσκεται μέσα στον χώρο της βιβλιοθήκης. Οι χρήστες προσδιορίζουν τα προσωπικά τους στοιχεία (αν απαιτείται από τη βιβλιοθήκη) και βάζουν στο ειδικό άνοιγμα τα τεκμήρια. Όταν ολοκληρωθεί η επιστροφή οι χρήστες παραλαμβάνουν μια απόδειξη η οποία τους δείχνει πόσα, πότε και ποια βιβλία επέστρεψαν.
Κριτήρια ποιότητας του συστήματος RFID στις βιβλιοθήκες
Η επιλογή ενός συστήματος RFID από μια βιβλιοθήκη γίνεται ύστερα από προσεκτική μελέτη των αναγκών του ιδρύματος και το σαφή καθορισμό των απαιτήσεων του από το συγκεκριμένο σύστημα. Προϊόν της διαδικασίας αυτής αποτελεί και η σύνταξη μιας σειράς κριτηρίων που το σύστημα πρέπει να πληροί. Τα σημαντικότερα από αυτά τα κριτήρια είναι: η αξιοπιστία του συστήματος και η ευχρηστία των λειτουργιών του.
Αξιοπιστία
Οι αισθητήρες RFID είναι ιδιαίτερα αξιόπιστοι. Διάφοροι προμηθευτές ισχυρίζονται ότι το ποσοστό ανίχνευσης είναι το μέγιστο (100%). Μερικά συστήματα διαθέτουν μια διεπαφή μεταξύ των εξόδων των αισθητήριων και του λογισμικού κυκλοφορίας υλικού για να προσδιορίσουν τις πληροφορίες που διακινούνται μέσα στις βιβλιοθήκες. Με αποτέλεσμα, όταν κάποιος χρήστης απομακρυνθεί από το χώρο της βιβλιοθήκης με υλικό της, χωρίς να έχει ακολουθήσει την καθιερωμένη διαδικασία κυκλοφορίας υλικού και χωρίς να εντοπιστεί από το προσωπικό, η βιβλιοθήκη να έχει την δυνατότητα να εντοπίσει κάποια στιγμή με ακρίβεια ποιο βιβλίο λείπει. Σε περίπτωση που ο χρήστης - δράστης διέθετε κάρτα βιβλιοθήκης με ετικέτα RFID και την μέρα της απομάκρυνσης του τεκμηρίου την είχε μαζί του, το σύστημα είναι σε θέση να καθορίσει ποιος είναι.
Κάποια άλλα συστήματα κωδικοποιούν την θέση κυκλοφορίας των ετικετών RFID. Αυτό γίνεται ενεργοποιώντας το “byte theft”. Αν τα τεκμήρια δεν έχουν χρεωθεί σωστά, καθώς ο χρήστης περνάει την έξοδο, ο συναγερμός ενεργοποιείται.
Ευχρηστία
Κύριο επιχείρημα των σημερινών βιβλιοθηκών για την υιοθέτηση των συστημάτων RFID είναι η ανάγκη για βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, η εξοικονόμηση χρόνου και η μείωση του κόστους λειτουργίας τους. Η αυτοματοποίηση και η αυτοεξυπηρέτηση μπορούν να βοηθήσουν τις βιβλιοθήκες να πετύχουν αυτούς τους στόχους. Η τεχνολογία του RFID μπορεί επίσης, να συμβάλει στην βελτίωση της κυκλοφορίας του υλικού, άρα και στην αναβάθμιση των υπηρεσιών, των άμεσα σχετιζόμενων με το χρήστη καθώς και στην καταγραφή των τεκμηρίων.
Η χρήση RFID μειώνει το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την εκτέλεση της διαδικασίας της κυκλοφορίας υλικού. Αυτή η τεχνολογία βοηθάει τους βιβλιοθηκονόμους, ώστε να περιορίζουν το χρόνο που δαπανούν στη λειτουργία του δανεισμού, δίνοντας τους τη δυνατότητα να ασχοληθούν με πιο παραγωγικές και νευραλγικές υπηρεσίες. Επίσης, εξασφαλίζει στους χρήστες αύξηση της ταχύτητας της διαδικασίας της κυκλοφορίας υλικού, δηλαδή εξοικονόμηση χρόνου.
Επιπλέον αξίζει να αναφερθεί ότι, οι χρήστες των βιβλιοθηκών χρησιμοποιούν και έξυπνες κάρτες «smart cards». Οι έξυπνες κάρτες προσδιορίζουν το χρήστη ως προς τη χρέωση και την επιστροφή των τεκμηρίων, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως ένα είδος «πιστωτικής» κάρτας.
Αναφορικά με την καταγραφή των τεκμηρίων, η χρήση του συστήματος RFID παρέχει τη δυνατότητα στο προσωπικό της βιβλιοθήκης να καταγράφει το σύνολο της συλλογής των τεκμηρίων σε τακτά χρονικά διαστήματα, με ακρίβεια και συντομία. Γεγονός που το διευκολύνει, αποτελεί εχέγγυο για την ποιότητα της δουλείας του και του εξασφαλίζει ελεύθερο χρόνο, ώστε να διοχετεύσει την ενεργητικότητα του σε άλλες υπηρεσίες, απαλλάσσοντας το από εργασίες ρουτίνας. Με τον τρόπο αυτό η βιβλιοθήκη επιτυγχάνει εξοικονόμηση οικονομικών πόρων και βελτίωση των υπηρεσιών της.
Τέλος, στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί, ότι η χρήση της τεχνολογία RFID προϋποθέτει ή συνεπάγεται την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και καθιστά τον άνθρωπο πομπό των προσωπικών του δεδομένων.
Οι βιβλιοθήκες από την πλευρά τους, μέσω των οργανώσεων τους διαβεβαιώνουν ότι όπως και στο παρελθόν έτσι και στο παρόν θα φροντίσουν να διαφυλάξουν τους χρήστες τους. Αυτή η δήλωση όμως περικλείει ένα ηθικό δίλημμα. Από τη μια πλευρά βρίσκεται η τεχνολογία με τις διευκολύνσεις που μπορεί να προσφέρει, εδώ συγκεκριμένα το σύστημα RFID και από την άλλη η προστασία των χρηστών. Οι βιβλιοθήκες πρεσβεύουν ότι μπορεί να υπάρξει η χρυσή τομή. Επικαλούνται την ευσυνειδησία του προσωπικού τους, το διαρκώς αναθεωρούμενο νομικό πλαίσιο που παρακολουθεί τις εξελίξεις πάνω στο συγκεκριμένο πρόβλημα καθώς και την ίδια την τεχνολογία, που πολλές φορές έχει δώσει η ίδια τις λύσεις σε προβλήματα που προκάλεσε.
Τώρα βρισκόμαστε στο σημείο όπου συζητούνται και κατασκευάζονται πρότυπα ειδικά για εφαρμογές στο χώρο των βιβλιοθηκών. Προσαρμόζονται οι κώδικες δεοντολογίας στις ιδιαιτερότητες της τεχνολογίας RFID και εκδίδονται αποφάσεις, οδηγίες, νόμοι που αφορούν την συλλογή, επεξεργασία και διάθεση των προσωπικών δεδομένων.
Οι βιβλιοθήκες από παράδοση είχαν ιδιαίτερη ευαισθησία στην προστασία των προσωπικών δεδομένων των χρηστών τους και τώρα μπορούν λόγω θέσης να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των μηχανισμών αυτών τεχνικών και οργανωτικών που ενισχύουν αποτελεσματικά την προστασία των φυσικών προσώπων.
Επιλεγμένη Βιβλιογραφία:
Ayre, Loin Bower. Possision Paper: RFID and libraries. 2004.
BIBLIOTHECA. RFID Library Systems AG.
Boss, Richard W. RFID Technology for Libraries.
Erwin Emmet. Radio frequency identification in Libraries Australas Public Libr Inf Serv 18 no1 Mr 2005.
Ken Young. Using RFID tags to track library books could increase security and ease laborious stocktakes. The Cuardian Nov. 11 2004.
Lindquist, Mats. RFID in Libraries – introduction to the issues. Worlld Library and Information Congress: 69th IFLA General Conference and Council. 1-9 August 2003, Berlin.
Molnar David and Wagner David. Privacy and security in library RFID issues, practice, and architectures.
Mousavidin Elham. RFID Technology: An Update. ISRC Technology Briefing Series.
Rafiq Muhammad, Radio Frequency Identification (RFID): Its Usage and Libraries.
Ross Seamus, Martin Donnelly and Milena Dobreva, New technologies for the cultural and scientific heritage sector: DigiCULT technology watch report 1, February 2003, σελ. 76. Shahid Syed Md. Use of technology in libraries: a new approach to circulation, tracking, inventory, and security of library materials. Library Philosophy and practice Vol.8, No.1.
Singh Jay, Brar Navjit and Fong Carmen, The State of RFID application in Libraries, Inf Technol Libr 25 no1 Mr 2006.
1 σχόλιο:
Αρκετά ενδιαφέρον άρθρο
Δημοσίευση σχολίου