Η ανάπτυξη των τεχνολογιών της πληροφορικής και η διάδοση τους σε παγκόσμιο εύρος, καθόρισε και καθορίζει τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής μας ζωής. Βασικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτή διαδραματίζει το λογισμικό
Στα πλαίσια αυτά, τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί η άποψη ότι, το λογισμικό ανοιχτού κώδικα (ΛΑΚ) αποτελεί μια από τις πιο ελπιδοφόρες στρατηγικές στη βελτίωση, στην ωριμότητα, στην ποιότητα και στην αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων της ανάπτυξης λογισμικού και κατ’ επέκταση των σύγχρονων ηλεκτρονικών τεχνολογιών.
Κατά συνέπεια, οι ευρύτερες εξελίξεις, που σημειώνονται στην κοινότητα του ΛΑΚ, δεν θαopen source - CMS, βιβλιοθήκες μπορούσαν να αφήσουν αδιάφορη την κοινότητα των βιβλιοθηκών. Πραγματικά, ήδη από το τέλος της δεκαετίας του 90΄ άρχισε να προγραμματίζεται η υλοποίηση και η εγκατάσταση του ΛΑΚ στις βιβλιοθήκες. Η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε το Σεπτέμβριο του 1999 και που ονομάστηκε «Keyston Principle», αναδεικνύει το ενδιαφέρον αυτό.
Στην προκείμενη συνάντηση, συντάχθηκαν οι τρεις αρχές του «Keyston Principle». Η δεύτερη αρχή αναφέρει «Οι βιβλιοθήκες είναι αρμόδιες για τη δημιουργία καινοτόμων συστημάτων πληροφοριών, ανεξαρτήτως μορφής (format) που έχουν ως στόχο τη διάδοση και τη διαφύλαξη της πληροφορίας και της γνώσης.
Αναλυτικά, η αρχή αφορά τη διαμόρφωση συγκεκριμένων προτάσεων για θέματα σχετικά με τη μελλοντική δράση των βιβλιοθηκών, με κύριο προσανατολισμό την επίτευξη της διαλειτουργικότητας των συστημάτων τους. Γεγονός που βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την ανάπτυξη και την εφαρμογή του ΛΑΚ, καθώς μέσω αυτού εξασφαλίζονται απρόσκοπτα η πρόσβαση, η διάδοση, και τέλος, η διαχείριση των πληροφοριών στους κόλπους των βιβλιοθηκών.
Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι, όταν κάνουμε λόγο για αυτή την ανάπτυξη, δεν αναφερόμαστε μόνο στις εφαρμογές του ΛΑΚ, που αφορούν το λειτουργικό σύστημα (π.χ. Linux) ή τα ολοκληρωμένα συστήματα της βιβλιοθήκης (π.χ. Koha, phpMyLibrary, Openbiblio κ.ά.), αλλά και σε μια σειρά από καινοτόμες λύσεις όπως τα portal, τα συστήματα διαχείρισης περιεχομένου κ.ά.
Η χρήση του ΛΑΚ στις βιβλιοθήκες, διαμόρφωσε μια σειρά από παράγοντες και οφέλη. Παρακάτω, επιχειρείται μια συνοπτική διατύπωση τους
Το ΛΑΚ είναι ελεύθερο και συγχρόνως καταβάλλεται για αυτό ελάχιστο ή χωρίς δαπάνες, κόστος. Επιπλέον, δεν υπάρχουν έξοδα συντήρησης, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα λογισμικά ιδιόκτητων συμφερόντων.
Η χρήση του ΛΑΚ επιτρέπει στις βιβλιοθήκες να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στα υπολογιστικά περιβάλλοντα, που χρησιμοποιούν, δεδομένο ότι ο πηγαίος κώδικας είναι ελεύθερος.
Καθοριστικός παράγοντας κρίνεται και η εξοικονόμηση χρόνου κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης ενός ΛΑΚ, καθώς γίνεται μια άτυπη διαδικασία κριτικής, του ότι βλέπεις παίρνεις και όχι μια διαδικασία προώθησης ενός προϊόντος της αγοράς.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, και ο παράγοντας ότι το ΛΑΚ αναπτύσσεται με ταχύς ρυθμούς καθώς στην ανάπτυξή του συμβάλλουν διάφορες ομάδες ατόμων. Ρυθμοί που δεν είναι εφικτοί στο περιβάλλον των ιδιόκτητων λογισμικών, τα οποία αναπτύσσονται αργά λόγω μάρκετινγκ και η εκάστοτε αναβάθμισή κοστίζει ακριβά.
Οι προμηθευτές ιδιόκτητου λογισμικού και ο τρόπος που διαχειρίζονται το προϊόν τους αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα στην απόκτησή του, καθώς μπορούν να αποσύρουν το προϊόν τους ή να διακόψουν την υποστήριξή του. Τα μειονεκτήματα αυτά δεν υφίστανται στο ΛΑΚ, με δεδομένο, ότι τα μέλη μιας ομάδας κοινότητας ανοιχτού κώδικα οργανώνουν συχνά αμοιβαίους μηχανισμούς υποστήριξης π.χ. email discussion list κ.ά. Επιπλέον, είναι δυνατό μια άλλη ομάδα να πάρει το ρόλο του «συντονιστή», εάν και εφόσον ο κύριος δημιουργός ενός ΛΑΚ δεν συνεχίζει. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορούμε να δούμε στο ερευνητικό έργο MyLibrary, το οποίο αρχικά υποστηρίζονταν από το North Carolina State University και αργότερα από το Notre Dame University, όταν ο κύριος υπεύθυνος για την ανάπτυξη του προγράμματος, Eric Lease Morgan, ανάλαβε άλλα επαγγελματικά καθήκοντα.
Οι αρχές και οι πρακτικές ενός ΛΑΚ είναι παρόμοιες με τις αρχές και τις πρακτικές της σύγχρονης βιβλιοθηκονομίας, καθώς και οι δύο δίνουν αξία στον όρο ελευθερία, παρέχοντας ίση πρόσβαση στα δεδομένα, στις πληροφορίες και στη γνώση. Επιπλέον και οι δύο προσπαθούν να προάγουν την αντίληψη, με τελικό στόχο τη βελτίωση των κοινωνικών συνόλων.
Παρόλα αυτά υπάρχει και ο αντίλογος. Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ένα από τα μειονεκτήματα της χρήσης ενός ΛΑΚ είναι ότι, δεν παρέχεται επίσημη τεχνική υποστήριξη, αλλά υπάρχει μόνο η υπόθεση ότι, οι οργανισμοί που χρησιμοποιούν αυτές τις εφαρμογές θα συνεργαστούν μεταξύ τους για την επίλυση των προβλημάτων που θα παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του. Κατ’ επέκταση οι περισσότερες βιβλιοθήκες χρησιμοποιούν το ιδιόκτητο λογισμικό, λόγω της επίσημης υποστήριξης που παρέχεται, σε συνδυασμό με την έλλειψη φιλικότητας των ΛΑΚ και του γεγονότος ότι πολλές βιβλιοθήκες δεν έχουν προσωπικό με την απαραίτητη τεχνογνωσία, αλλά και τη δυνατότητα να το εκπαιδεύσουν. Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψιν, ότι ο βιβλιοθηκονόμος μπορεί να στερείται δεξιοτήτων που κρίνονται απαραίτητες για την ανάπτυξη ενός ΛΑΚ, παρόλα αυτά είναι ο μόνος που έχει εκτενή και σφαιρική γνώση των εξειδικευμένων απαιτήσεων της βιβλιοθήκης σε αντίθεση με τον οποιοδήποτε υπεύθυνο ανάπτυξης ενός λογισμικού
Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι αν οι βιβλιοθηκονόμοι θέλουν να είναι ενεργοί παράγοντες στη διαχείριση και τη διανομή των πληροφοριών και της γνώσης, τότε θα πρέπει να εκμεταλλευθούν και να αφομοιώσουν την τρέχουσα τεχνολογία. Οι αρχές ενός ΛΑΚ, οι πρακτικές και τα αποτελέσματά του μπορούν να τους βοηθήσουν, να εκπληρώσουν τις καθημερινές τους υποχρεώσεις στο χώρο της βιβλιοθήκης αλλά και τους ευρύτερους επαγγελματικούς τους στόχους. Το ΛΑΚ παρέχει στους βιβλιοθηκονόμους έναν τρόπο να διατηρήσουν τον έλεγχο στα υπολογιστικά περιβάλλοντά τους. Η ανάπτυξη ενός ΛΑΚ και η βιβλιοθηκονομία έχουν να προσφέρουν στον τομέα της ανοιχτής πρόσβασης, σε μια εποχή που όλα ελέγχονται με απώτερο στόχο το οικονομικό κέρδος. Ωστόσο, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι, ένα ευρύτερο ερευνητικό έργο ανοιχτού κώδικα για τις βιβλιοθήκες, πρέπει να προγραμματιστεί προσεκτικά και να ερευνηθούν λεπτομερώς και επισταμένως τα υπέρ και τα κατά, πριν από την εφαρμογή του.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
2000. The keystone principle: an action plan for values-based librarianship. C&RL News. Vol. 61 (2).
Balas, J. L. (2002). Can you build it? Yes you can!. Computers in Libraries. 22 (2). pp. 36-38.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου